Geschiedenis Magazine nr 8 van 2019

Caesar was here

Is Julius Caesar ooit in onze streken geweest? Hij schrijft er weliswaar over in zijn persoonlijke verslag over de Gallische Oorlog (58-50 v.Chr.) maar we dachten lang dat hij opschepte. De aanwijzingen stapelen zich echter op dat Caesar wel degelijk doordrong  tot wat nu Limburg en België is. Tom Buijtendorp specialiseert zich in cold cases uit de Oudheid en deed nieuw onderzoek naar Caesars noordelijke militaire campagne. Hij vindt dat we ons beeld van Caesar moeten bijstellen. Inhoudelijk, maar ook letterlijk. Want had hij wel zo’n geweldige bos haar?

Een interview met Rutger Bregman

 ‘Veel Britten geloven dat hun veerkracht tijdens de Blitz typisch Brits was. Maar dat klopt niet: ze was typisch menselijk. Dat mensen egoïstisch, paniekerig en agressief reageren op een ramp, is een hardnekkige mythe. Het is andersom: juist als de bommen uit de lucht vallen of de dijken breken, komt het beste in ons naar boven.’ De bekende media-historicus Rutger Bregman schreef een nieuw boek dat hij noemde De meeste mensen deugen, en hij baseert zich voor deze stelling op de geschiedenis. Maar vergeet hij dan de ellende die er in bakken over de mensen is uitgestort?

Powervrouwen in de middeleeuwen

Johanna en haar zuster Margaretha leefden in de 13de eeuw. Vrouwen in die tijd hadden een wezenlijk andere positie dan nu. Maar deze twee dames waren allerminst willoze pionnen in het politieke machtsspel van de mannen om hen heen. Ze waren de schatrijke gravinnen van Vlaanderen en prinsessen van Constantinopel en voerden hun hele leven strijd tegen de hebzucht van vorsten die het op hun rijkdom en macht gemunt hadden. En met succes! 60 jaar lang regeerden ze over twee van de rijkste landen van die tijd.

Het zilveren huwelijksfeest van de stadhouder, 1793

Stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen waren in 1793 op de toppen van hun zenuwen: links en rechts werden vorsten en aristocraten vastgezet of zelfs vermoord. De geest van de Revolutie waarde door Europa. Toch vierden ze in oktober feestelijk hun 25 jarig-huwelijk: ze hielden sowieso veel van dansen en de bedienden hadden een surpriseparty georganiseerd. Doordat Wilhelmina er een verslag erover heeft geschreven, weten we ervan.

Mysterie rond renaissance-herbarium eindelijk opgelost

Het hoorde bij de biologieles: een herbarium maken. Zorgvuldig droogde je bloemen en plantendelen tussen vloeipapier en plakte ze dan in een schrift. Vroeger dienden mooi ingebonden herbaria ook als geschenk. Een beroemd exemplaar stamt uit de 16de eeuw. Ooit hoorde het tot de inventaris van de Habsburgse keizer Rudolf II (1552-1612). Niemand wist wie het gemaakt had. Het trok pas de aandacht van onderzoekers toen bleek dat er ook een gedroogde tomaat in zat. Kwekers van nu hebben veel belangstelling voor het DNA van die oertomaat, maar een groep boekhistorici en botanici wilden heel andere dingen weten. Wie had het mysterieuze album gemaakt? En waren de haren die erin zijn mee geplakt ook van die maker? De onderzoekers doen zelf verslag van hun speurtocht.

De slag bij Gibraltar

In 1607 kreeg Den Haag te horen dat de ervaren admiraal Don Juan Alvares de Avilès bij Gibraltar een Spaanse vloot had samengetrokken. Doel: de Nederlandse handel op Oost-Indië een mokerslag toedienen. De VOC wilde daar een eskader onder bekwame leiding tegenover zetten, onder Jacob van Heemskerck. Hij was beroemd door zijn verblijf met Willem Barentsz in Het Behouden Huys op Nova Zembla. Ze hadden geen noordoostpassage richting China en India kunnen vinden en moesten er in 1596 overwinteren. Hoe deed hij het in Gibraltar?

Het India van premier Modi

In India werken politici aan een exclusieve geschiedschrijving door de rol van minderheden te ontkennen of uit te wissen. Een hoofdrol speelt de partij van premier Narendra Modi. Zijn B.J.P. beschouwt de 190 miljoen moslims van het land als vijfde kolonne en kop van jut. De partij brak door in de jaren ’90 met dank aan een historische mythe over de bouw van een moskee.  

Typisch Amerikaans?

Amerikaanser dan het Vrijheidsbeeld kan het niet. Al meer dan een eeuw verwelkomt Lady Liberty immigranten in de haven van New York en symboliseert ze de Verenigde Staten. Toch kwam het idee ervoor, het beeld zelf én een groot deel van het benodigde geld uit Frankrijk. De Amerikanen zelf waren eerst maar matig enthousiast. En met immigranten had het beeld eerst ook al niets te maken…

Hoe een vazalstaat van Hitler het heft in eigen hand nam

Eind 1943 sloten Slowaakse protestanten en communisten een geheim verbond om hun premier Tiso te wippen. Zijn regering collaboreerde met de nazi’s. De opstandelingen konden rekenen op de steun van hoge Slowaakse officieren, die geen heil meer zagen in het bondgenootschap met de Duitsers. In 1944 barste de strijd los.

100 jaar vrije school

Duitsland maakt na de Grote Oorlog een zeer labiele en onzekere tijd door. De economie schudt op haar grondvesten. Armoede, ongehoorde geldontwaarding, sociale onrust, politieke conflicten en straatgeweld bepalen het leven van alledag. Het kapitalisme draait hopeloos vast en een communistische revolutie ligt op de loer. De schrijver en filosoof Rudolf Steiner denkt aan een ‘derde weg’. Onderdeel daarvan was een geheel nieuw onderwijstype: de vrije school, tegenwoordig steeds populairder in Nederland.