Geschiedenis Magazine nr 7 van 2023

Special Maand van de geschiedenis – Eureka!

Eureka!, Ik heb het! zou Archimedes hebben geroepen toen hij naakt door zijn woonplaats Syracuse rende: hij was opgetogen over een natuurkundig inzicht dat hij kreeg toen hij in bad zat. Baanbrekende ontdekkingen zijn er sindsdien nog talloze malen gedaan. Bijvoorbeeld door dinosauruskenners, door de Duitser die de kunstmest (én het gifgas) uitvond, en door Christiaan Huygens, die de concurrentie te slim af wilde zijn… Je leest het in het komende, extra dikke, nummer van Geschiedenis Magazine.

***Geschiedenis Magazine is partner van IsGeschiedenis***

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 31 augustus.

Dit nummer van Geschiedenis Magazine niet missen, maar nog geen abonnee?

JA GRAAG IK GEEF GESCHIEDENIS MAGAZINE CADEAU

Hoe claimden uitvinders in de 17e eeuw hun ontdekkingen?

Dirk van Delft

Christiaan Huygens loste op een voorjaarsdag in 1655 het mysterie van het uiterlijk van Saturnus op: de planeet met de banen. Hij moest die ontdekking snel voor zichzelf zien vast te leggen. Pas dan kon hij er eer maar ook geld mee verdienen. Er waren mogelijk kapers op de kust. Oud-directeur van Museum Boerhaave Dirk van Delft legt uit hoe inventief Huygens dat deed.

Bone Wars: het Wilde Westen van de paleontologie

Rienk Vermij

Tot halverwege de 19de eeuw werden fossielen van grote uitgestorven dieren vooral als rariteiten beschouwd. Dit veranderde door Darwins boek On the origin of species uit 1859. De speurtocht naar dit soort buitengewone bewijsmateriaal van zijn theorie kreeg grote betekenis en urgentie.

Darwins boek kwam ook uit op een moment dat de trek naar het Amerikaanse westen vaart kreeg en het middenwesten, tot dan toe nauwelijks door kolonisten bevolkt, steeds bekender werd. Delen van de door erosie aangetaste vlakten in die staten bleken letterlijk bezaaid te liggen met de resten van prehistorische dieren en planten…
Er brak toen in de Verenigde Staten een ware ‘bottenoorlog’ uit tussen twee vooraanstaande Amerikaanse paleontologen, die elk beroemd wilde worden met fossielen van dinosauriërs.

Ontdekking van de eerste iguanodon

Jelle Reumer

Wie mocht denken dat de hype rond dinosauriërs, ‘dinomania’, pas is ontstaan met de eerste Jurassic Park film, vergist zich. Al in de 19de eeuw was men verzot op de grote en uitgestorven reptielen. Een werkelijk spectaculaire opstelling van geraamten van kolossale dinosauriërs werd in de jaren 1880 voor het publiek geopend in het Koninklijk Natuurhistorisch Museum in Brussel. Het verhaal van de iguanodons begon al eerder, in 1821. Lees in het komende nummer over de spectaculaire vondst van de iguanodons, hoe men dacht dat ze eruit zagen en de andere ontdekkingen die aanleiding waren voor de naam Dinosauria.

Trix de Tyrannosaurus rex

Floris Don

Geen betere plek om het over de veranderende beeldvorming van dinosauriërs te hebben, dan oog in oog met Trix de Tyrannosaurus rex in Naturalis. Trix is gevonden in Montana en in 2013 uitgegraven door een team paleontologen onder leiding van Anne Schulp, hoogleraar Vertebratenpaleontologie aan de Universiteit Utrecht en conservator in Naturalis. Floris Don sprak met hem over reconstructies, schubben en veren én (geanimeerde) films die hebben bijgedragen aan de hardnekkige beeldvorming van de dinosaurus.

De man die het gifgas uitvond kreeg toch een Nobelprijs

Mark De Geest

De Duitse chemicus Fritz Haber vond kunstmest uit, wat hem in 1920 de Nobelprijs voor Scheikunde opleverde. Tot verbijstering van velen. Haber had immers in de Eerste Wereldoorlog als directeur van het Kaiser Wilhelm Institut in Berlijn, persoonlijk toezicht gehouden op de eerste massale gasaanval van de Duitsers op geallieerde loopgraven.

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 31 augustus.

Dit nummer van Geschiedenis Magazine niet missen, maar nog geen abonnee?

JA GRAAG IK GEEF GESCHIEDENIS MAGAZINE CADEAU

De autoloze zondag 1973 (50 Jaar geleden)

Ivo van de Wijdeven

1 december 1973. De regering heeft na het NOS Achtuurjournaal op alle toen beschikbare officiële Nederlandse tv- en radiozenders een kwartier zendtijd voor premier Joop den Uyl gereserveerd. Met een serieuze speech in een sober decor stelt hij de bevolking ervan op de hoogte dat enkele Arabische landen een olieboycot tegen Nederland hebben ingesteld. De mensen zullen zuinig moeten zijn met energie. En voorlopig mogen op zondag geen auto’s rijden. Maar of de Nederlanders dat pikten…

De iconische Akropolis van Athene

Janric van Rookhuijzen

Akropolis betekent ‘top van de stad: de rots boven Athene waarop de bewoners in de klassieke oudheid enkele indrukwekkende gebouwen neerzetten om de godin Athena te eren. Het bekendste is het Parthenon uit het midden van de 5de eeuw v.Chr., dat hoog boven alles uittorent. Nadat eerst de Grieken, toen de Romeinen en de Byzantijnen en daarna middeleeuwse vorsten er de baas waren geweest, namen in de 15de eeuw de Ottomaanse sultans het bestuur over. Het westen hield zijn hart vast voor de grote kerken die er de afgelopen jaren waren gebouwd. Hoe liep het af voor het Parthenon?

GOUD! De mijnwerkersopstand in Eureka, 1854

Marianne Mooijweer

In 1851 brak in Australië goudkoorts uit. Na de goudvondsten in Californië had de Australische overheid beloningen uitgeloofd voor degene die in Australië zelf goud zou vinden. En goud wás er, in overvloed. Honderdduizenden gelukzoekers trokken na het nieuws over de vondst naar het heuvelachtige achterland van toen nog slaperige havenplaatsjes als Melbourne en Sidney. Hoe verging het hen, en waarom is er in Australië een hardnekkige folklore ontstaan rondom om een gewelddadige opstand onder goudzoekers bij de Eureka-mijn?

Het enorme strategische belang van weerstations in WO 2

Ynskje Penning

Iedereen heeft in de jaren ’30 toegang tot de voorspellingen van de Deense weerstations op Groenland. Na de Duitse inval in Denemarken en Noorwegen (1940) gaan de Deense meteorologen op verzoek van de Britten echter de geallieerde code gebruiken. De Duitsers proberen vervolgens te landen op Groenland want ze móeten nu eigen weerstations hebben: zonder goede voorspellingen kunnen strategen niet plannen. En het weer op Groenland vertoont zich enkele dagen later in het Atlantische gebied. Maar de Duitse infiltranten krijgen weerwerk: de oorlog om de Poolgebieden begint.

Wereldwonder: de kolossus van Rhodos

Martijn Icks

Kolos, kolossaal… die woorden zijn afgeleid van een van de wereldwonderen uit de oudheid: een enorm bronzen beeldhouwwerk op het Griekse eiland Rhodos. De meeste afbeeldingen plaatsen de figuur, een jongeman die de zonnegod Helios voorstelt, wijdbeens over de haveningang. Dat is nooit bewezen. Er is maar heel weinig echt zeker over de kolossus. Wél weten we dat Lady Liberty, het Vrijheidsbeeld in de haven van New York, erdoor is geïnspireerd.

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 31 augustus.

Dit nummer van Geschiedenis Magazine niet missen, maar nog geen abonnee?

JA GRAAG IK GEEF GESCHIEDENIS MAGAZINE CADEAU

Het sleuteljaar 1000

Joost Vermeulen

Tussen 900 en 1100 gebeurde er hier weinig van belang, daar waren historici en archeologen het zo’n beetje over eens: geschreven bronnen en spectaculaire archeologische vondsten uit die tijd ontbreken immers. Of toch niet?

Black Friday 1869

Ruud Stevens

Black Friday is nu een novemberdag na Thanksgiving waarop winkels stunten met hoge kortingen om mensen te verleiden sint- en kerstinkopen te doen. Maar de eerste Black Friday verwijst naar de septembervrijdag in 1869 waarop de beurzen in een vrije val kwamen door manipulaties van twee steenrijke Amerikaanse Wallstreet-financiers. Je leest het hele verhaal in het volgende nummer van Geschiedenis Magazine.

Een 17de-eeuwse eliteclub voor de vrolijkheid

Ineke Huysman

Amélie van Brederode behoorde tot de hoogste kringen van de Republiek. Ze was een dochter van de vooraanstaande edelman Johan Wolfert van Brederode en Anna Johanna van Nassau-Siegen. Na het overlijden van Amélies moeder hertrouwde vader met Louise Christine van Solms; haar zuster Amalia van Solms was de echtgenote van stadhouder Frederik Hendrik. Als twintiger richtte Amélie ergens rond 1650 een club voor de vrolijkheid op. Andere mensen uit de Nederlandse elite wilden daar graag bij. Johan de Witt bijvoorbeeld, en Constantijn Huygens. Die leren we zo op een lossere manier kennen dan eerst. Lees in de volgende Geschiedenis Magazine over de hilarische clubstatuten.

De tragische prins Alexander

Gertrude Weel

Prins Alexander, de zoon van koning Willem III en koningin Sophie was na de dood van zijn oudere broer in 1879 kroonprins van Nederland geworden. Hij was ziekelijk en leidde een teruggetrokken bestaan. Op den duur kwam hij zelfs niet meer buiten en bracht zijn dagen in bed door, met gesloten gordijnen. Toen hij in 1884 overleed aan de gevolgen van buiktyfus, was hij slechts 32 jaar. In zijn slaapkamer trof men na zijn dood in een kast een zeer bijzondere collectie aan.