Geschiedenis Magazine nr 3 van 2025

In dit nummer van Geschiedenis Magazine o.a.:

• De val van Saigon 1975
• WO II special:
  • Gras eten om te overleven
  • Politiek theater van en voor nazi’s
  • Het Dachauer Modell
  • Dwangarbeid in nazi-Duitsland 
• De vergissing van Troelstra… en van andere leiders 
• Buitenissige baron uit Transsylvanië 
• De broers De Witt op Grand Tour 
• Echt Nederlands: elk jaar een passiemarathon met Pasen 
• Ziek van het nieuws
• En meer…

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 17 april.
Dit nummer niet missen maar nog geen abonnee? Abonneer vóór donderdag 3 april, om dit nummer te ontvangen. 
Neem een abonnement

De val van Saigon 1975

Ivo van de Wijdeven

Saigon werd op 1 mei wakker met een nieuw geluid. Genietroepen van het Noord-Vietnamese leger hadden overal in de stad luidsprekers opgehangen en die blèrden nu onophoudelijk overwinningsliedjes. Verder was het stil in de straten. Van de gebruikelijke drukte was geen sprake, want eigenlijk wist niemand wat te doen. De Amerikanen hadden hun bondgenoten in Zuid-Vietnam in de steek gelaten. Noord-Vietnam had gewonnen. 

WO2 – Gras eten om te overleven

Twan van den Brand

De 19-jarige Anita Roos kreeg in oktober 1944 van de kampbewaaksters in Auschwitz-Birkenau te horen dat ze een geluksvogel was. En zij niet alleen: een paar honderd andere Joodse ‘gelukkigen’ werden vooralsnog niet vergast maar ‘mochten’ voor de Führer gaan werken in een ander concentratiekamp.

WO2 – Politiek theater van en voor nazi’s

Jan Brauer

Op de jaarlijkse Reichsparteitag van de Duitse nazi’s in Neurenberg zaten naast Duitsers ook geregeld Nederlandse bewonderaars en nieuwsgierigen op de eretribune. Wat maakten ze mee? En hoe organiseerde de partij dat allemaal, in één week bijna een half miljoen gasten in een stad met amper 3000 hotelbedden? 

WO2 – Het Dachauer Modell

Evertjan van Roekel

Auschwitz-Birkenau (1942-1945) is met zijn gaskamers en rokende schoorstenen vermoedelijk het beruchtste kamp van de nazi’s. Maar het was bij lange na niet het eerste. Het Derde Rijk begon al meteen na Hitlers machtsovername in 1933 aan een uitvoerig kampstelsel om tegenstanders van het nazibewind en ‘minderwaardige personen’ uit de samenleving te verwijderen en te straffen. Dachau bij München was het eerste grote kamp van het Derde Rijk. 

WO2 – Dwangarbeid in nazi-Duitsland 

Ruud Stevens

Meer dan een half miljoen Nederlanders werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen in nazi-Duitsland. Al voor de oorlog stuurde Den Haag duizenden werklozen naar Duitsland, anders zou hun uitkering worden ingehouden. Vanaf 1940 zette de bezetter dit beleid voort, alleen nóg strikter. Toen het gewenste quotum niet werd gehaald, was voor de Duitsers de maat vol. Verscherpte controles en intimiderende arbeidersrazzia’s moesten ervoor zorgen dat iedereen die moest, ook echt naar Duitsland vertrok. 

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 17 april.
Dit nummer niet missen maar nog geen abonnee? Abonneer vóór donderdag 3 april, om dit nummer te ontvangen. 
Neem een abonnement

De vergissing van Troelstra… en van andere leiders 

Ivo van de Wijdeven

‘Troelstra’s vergissing’, zo wordt de mislukte socialistische revolutie in Nederland direct na afloop van de Eerste Wereldoorlog vaak samengevat. Troelstra riep in de Tweede Kamer op tot een (vreedzame) omwenteling, maar kreeg nauwelijks iemand mee. Hij was niet de enige socialistische leider die de revolutiebereidheid in Nederland had overschat, maar in de hoofdstad ging het er wél wat harder aan toe dan in Den Haag. Er vielen zelfs doden in een confrontatie tussen demonstratie en het leger.

Buitenissige baron uit Transsylvanië 

Guido van Hengel

Baron Franz Nopcsa von Felső-Szilvás (1877-1933) uit Transsylvanië en kleedde zich, net als graaf Dracula, in een zwartfluwelen mantel. Ook los van zijn uiterlijk was Nopcsa een opvallende figuur. Hij gedroeg zich openlijk homoseksueel in een tijd dat dit niet vanzelf sprak, was arrogant en wispelturig, én maakte faam als briljante wetenschapper. Vooral zijn reizen door wild Albanië, land van bloedige veten en stamgevechten, spreken tot de verbeelding.

De broers De Witt op Grand Tour 

Ineke Huysman

Op 16 oktober 1645 voeren ze van Hellevoetsluis naar Le Havre en zetten te paard koers naar Parijs: de broers Johan en Cornelis de Witt gingen een dik jaar op een ‘grooten tour’. Later hoorden ze bij de belangrijkste politici en bestuurders van de Nederlandse Republiek, maar nu waren het twintigers die zich vergaapten aan bezienswaardigheden. Zo mochten ze een ooit door de duivel bezeten non bekijken die achter een traliehek in het klooster haar hand toonde aan toeristen: daar was de naam van onder anderen Maria in gekrast. Heel spannend voor deze sobere protestantse jongelieden.

Echt Nederlands: elk jaar een passiemarathon met Pasen 

Floris Don

De Matthäuspassion van Bach was al eeuw lang uit de mode toen die begin 19de eeuw uit de mottenballen werd gehaald. Dat gebeurde in Berlijn, maar daarna was de beurt aan Rotterdam – nog vóór Frankrijk en Italië. 

Uit eten!

Maarten Hell en Charlotte Kleijn

Amsterdam biedt inwoners én bezoekers een enorme keuze aan restaurants en dat is al eeuwen zo. Bepaalde eetgelegenheden richtten zich al in de vroegmoderne tijd specifiek op bezoekers van buiten de stad, en mikten daarbij niet alleen op de rijken. Ook de middeninkomens én mensen met een kleine portemonnee konden aan hun trekken komen. Het fixed price menu dateert al uit de 17de eeuw.

Ziek van het nieuws

Rosanne Baars

Ook in de 16de eeuw, toen er in heel Europa oorlogen woedden, maakten mensen zich zorgen over slecht nieuws. Dat blijkt uit een bijzondere verzameling brieven van een katholieke geestelijke. Hij deed jarenlang vanuit de zuidelijke Nederlanden verslag van wat er allemaal gebeurde en hoe hij en zijn vrienden zich daarbij voelden. De Beeldenstorm (1566) bijvoorbeeld ervoeren ze als zeer treurig maar ook bedreigend.

Postume wraak op de keizer

Anton van Hooff

Standbeelden van aanstootgevende figuren zoals Robert E. Lee, zuidelijke generaal uit de Amerikaanse burgeroorlog, werden van hun sokkel gehaald. In Nederland klinkt steeds vaker kritiek op het handhaven van een naam als de Coentunnel: die verwijst naar de koloniale houwdegen Jan Pieterszoon Coen. Dit fysiek verzet ontstond pas eeuwen na de dood van deze historische figuren. Dat ging bij de Romeinen anders: die sloegen meteen toe als een keizer ze niet was bevallen.

Geschiedenis van de Oer-Hollandse pot: spinazie

Charlotte Kleyn

Bloemkool en aardappelen, maar ook spinazie en konijn: dat zijn vertrouwde ingrediënten voor de oer-Hollandse pot. Toch kwamen ze hier van oorsprong helemaal niet voor. Culinair historicus Charlotte Kleyn zoekt uit hoe ze hun weg vonden naar de Nederlandse keuken én hoe die oude recepten smaakten. Deze keer: spinazie. 

En ook:

• 325: Constantijn de Grote leidt het Concilie van Nicea 
• Middeleeuwse toekomstvoorspellers 

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 17 april.
Dit nummer niet missen maar nog geen abonnee? Abonneer vóór donderdag 3 april, om dit nummer te ontvangen. 
Neem een abonnement