De stad van de leeuwen - Lviv: één stad, vier landen

Lviv ligt in het westen van Oekraïne op ongeveer tachtig kilometer van de grens met Polen. De stad is het bestuurlijk centrum van de provincie Lviv. Behalve haar Oekraïense naam is Lviv ook onder een aantal andere namen bekend: Lvov, Lwów en Lemberg. Dit komt door de bijzondere geschiedenis, de stad heeft namelijk bij vier verschillende landen gehoord. Het bruist van de historie, niet alleen van Oekraïne, maar ook van Polen.

Auteur: Tamara van de Krol

Koning Danylo stichtte de stad in 1256 als burcht voor zijn zoon Lev. De burcht werd vernoemd naar Lev, wat leeuw betekent. Deze burcht groeide al snel uit tot een belangrijke handelsstad. Tot 1349 behoorde Lviv tot Oekraïne, wat destijds bestond uit kleine koninkrijkjes. Polen veroverde de stad in 1349 en gaf haar de naam Lwów. Deze overheersing duurde tot 1772. Na de eerste Poolse deling werd Lviv deel van het Habsburgse Rijk en ging Lemberg heten. Zij werd één van de belangrijkste steden van het rijk.

Na de Eerste Wereldoorlog werd de stad weer Pools, tot aan de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog. De stad werd niet verwoest in de oorlog, wel zetten de Duitse troepen in november 1941 een getto op in het noorden van de stad, één van de grootste getto’s van Polen. De joden werden vanuit alle delen van de stad naar het noorden verplaatst. Vanaf maart 1942 begonnen de nazi’s deportaties te organiseren naar Belzec, een vernietigingskamp in Polen en Janovska, een concentratiekamp nabij Lviv. Begin juni 1943 werd het getto ontruimd. Behalve een aantal monumenten is vandaag de dag weinig terug te vinden van het getto in Lviv. Na de conferentie van Jalta in 1945 werd de grens tussen Polen en Oekraïne westwaarts verlegd en daardoor kwam Lviv weer op Oekraïens grondgebied. Oekraïne werd ingelijfd bij de Sovjet-Unie en werd de Oekraïense Socialistische Sovjet Republiek.

[caption id="attachment_38234" align="alignright" width="220" caption="Rynokplein"][/caption]

Aan het eind van de jaren ’80 was Lviv het centrum van de Oekraïense nationale beweging. In 1991 verwierf Oekraïne haar onafhankelijkheid en was Lviv weer een echte Oekraïense stad. De betekenis van de naam van de stad, leeuw, dringt overal in door. Bij veel gebouwen staan beelden van leeuwen, bijvoorbeeld voor het stadhuis. Ook in veel muren van gebouwen zijn afbeeldingen van leeuwen of sfinxen te vinden. Het kasteel van koning Danylo was gebouwd op High Castle, een berg ten noorden van Lviv. Door de jaren heen is dit kasteel helemaal vervallen en tegenwoordig dient High Castle als een toeristische plek om het schitterende uitzicht over de stad te kunnen bewonderen.

Sporen van vier landen

Lviv behoort cultuurhistorisch tot de belangrijkste steden van Europa. Zij is vier keer van eigenaar gewisseld en elk land dat over de stad heerste, heeft er zijn eigen sporen achtergelaten. Doordat Lviv niet door oorlogen verwoest is, zijn de kenmerken van alle kunstperiodes terug te vinden. Dat heeft geleid tot veel verschillende gebouwen in allerlei stijlen: gotiek, barok, classicisme, jugendstil en neostijlen. Het historische centrum kent vele diverse, karakteristieke gebouwen en staat dan ook terecht op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Verreweg de meeste cultuurhistorie is te vinden in het historische centrum. De kern hiervan is het Rynokplein. Rondom dit plein staan zo’n 44 gebouwen die dateren uit de 16e eeuw. Eén van de meest opvallende gebouwen is het Zwarte Huis, dat met zijn zwarte kleur afsteekt tegen de andere huizen. Het is gebouwd in de Renaissance, 1577, door de Italiaan Tomaso Alberti. Sinds 1926 is het Historisch Museum van Lviv hier gehuisvest.

In het midden van het Rynokplein staat het stadhuis, waarvan de toren te beklimmen is. Op een hoogte van 65 meter is een groot deel van de stad te overzien. Het uitzicht vanaf High Castle is echter nog uitgebreider, van hieruit is ook het buitengebied van Lviv te bekijken. Een klein stukje vanaf het stadhuis staat het Theater van Opera en Ballet. Dit imponerende gebouw is in drie jaar tijd neergezet, tussen 1897 en 1900. Het behoort tot de mooiste theaters van Oekraïne en is gebouwd in de zogenaamde ‘Weense pseudo-Renaissance’ stijl, wat de details van verschillende architectuurstijlen verbindt, samengesteld door de Weense architect Zigmund Gorgolevsky.

[caption id="attachment_38235" align="alignleft" width="133" caption="Standbeeld van Taras Shevchenko"][/caption]

Nationale helden

Oekraïne hecht veel waarde aan nationale helden. Er zijn veel standbeelden te vinden van historische personen, zo ook in Lviv. Eén daarvan is het standbeeld van de Taras Shevchenko, de beroemde Oekraïense dichter, kunstenaar en humanist. Deze staat op het plein bij het operagebouw. Shevchenko leefde van 1814 tot 1861 en heeft een unieke plaats in de Oekraïense culturele geschiedenis en in de wereldliteratuur. Zijn literatuur vormde de fundering voor de moderne Oekraïense literatuur en taal. Shevchenko’s gedichten droegen bij aan het nationale bewustzijn van de Oekraïense bevolking. Hij wordt beschouwd als een held met ongekende betekenis voor de Oekraïense natie. Bij zijn standbeeld in Lviv staat ook een monument met afbeeldingen van onderwerpen uit zijn literatuur.

Een andere belangrijke persoon uit de Oekraïense geschiedenis is Ivan Franko. Hij leefde na Shevchenko, van 1856 tot 1916. Franko was dichter, schrijver, criticus, journalist, econoom en politieke activist. Hij schreef onder meer over de Oekraïense wens voor onafhankelijkheid. Net als Shevchenko heeft hij grote invloed gehad op de moderne literatuur en politieke visie van Oekraïne. Ook van Franko staat een standbeeld in Lviv, tussen de Nationale Universiteit Ivan Franko en het park Ivan Franko, beide naar hem vernoemd. De Nationale Universiteit Ivan Franko werd in 1661 opgericht, toen Lviv nog deel uitmaakte van Polen, en is de oudste universiteit van Oekraïne. Zij is meerdere malen van naam veranderd, doordat Lviv steeds weer bij een ander land ging horen. Pas in 1940 werd de universiteit vernoemd naar Franko. De Poolse professoren werden ingeruild voor Oekraïense of Russische, die gespecialiseerd waren in het Marxisme, het Leninisme en Oekraïense en Sovjetliteratuur, geschiedenis en geografie. In juli 1941 werd de universiteit gesloten door Duitse bezetters. In de zomer van 1944 ging zij weer open.

Lviv heeft ook een Technische Universiteit, opgericht in 1844. Deze universiteit is een belangrijk centrum voor wetenschap en technologische ontwikkeling.

Kerken in Lviv

Over de hele wereld staan honderden replica’s van het New Yorkse vrijheidsbeeld. Lviv heeft een hele unieke, namelijk geen staand beeld, maar een zittende. Lady Liberty zit op de koepel van het etnografisch museum. Verder pronken er tientallen kerktorens boven de stad uit. Wanneer ook omhoog gekeken wordt, altijd is erwel een kerktoren te zien. De binnenstad van Lviv bestond voorheen uit verschillende delen: het joodse deel, het Armeense deel, het Russische deel en het Poolse deel. Iedere bevolkingsgroep had eigen kerken.

[caption id="attachment_38236" align="alignright" width="217" caption="De oude stadsmuur van Lviv"][/caption]

Tegenwoordig is deze deling van de stad niet zo duidelijk meer. De kerken zijn echternog wel herkenningspunten hiervan. Bijna alle kerken in Lviv zijn katholiek, behalve de joodse synagoge. Er zijn teveel kerken om op te noemen, daarom hieronder een paar uitgelicht.

De Armenen kwamen als handelaren naar de stad en stichtten de Armeense kerk rond 1360. De kathedraal staat in het historische stadscentrum. In de 15e eeuw was het bouwwerk omringd door een galerij met booggewelven, maar tegenwoordig heeft alleen de zuidelijke kant deze gewelven nog. De noordelijke kant is verbouwd tot een sacristie. In de Sovjettijd werd de kerk gesloten. Na de val van de Sovjet-Unie probeerde een aantal Armeens-katholieke families de parochie opnieuw op te richten, maar deze groep was te klein om dit voor elkaar te krijgen. Kort voor het bezoek van paus Johannes Paulus II liet de lokale Oekraïense overheid de kathedraal toe tot de Armeense apostolische kerk.

Ook de Latijnse kathedraal en de Boim Kapel liggen in het historische centrum. Op de plek van de Latijnse kathedraal werd in 1344 een Rooms-katholieke kerk gebouwd, die na zes jaar afbrandde. In 1360 stichtte de Poolse koning Casimir III de huidige kerk, die gebouwd is in gotische stijl. De kathedraal diende voor belangrijke evenementen en werd door verschillende Poolse koningen bezocht. Tussen 1761 en 1776 werd de kathedraal gerenoveerd in de barokstijl. De pastorie werd tot de neogotische stijl gebracht tussen 1892 en 1898. De Latijnse kathedraal was één van de weinige kerken in Lviv die niet gesloten werd tijdens het Sovjetregime. De Boim Kapel is gebouwd tussen 1609 en 1615, in het vroegere kerkhof naast de Latijnse kathedraal. Het is een klein kerkje dat, anders dan de meeste kerken, niet vrijstaand is. De kapel is gesticht door Georgiy en Jadwiga Boim en voltooid door hun zoon. Het meeste leden van de familie Boim zijn begraven in deze kapel.

Kruisen

In de westkant van de stad, tussen het treinstation en historische centrum, staat de St.-Elisabeth-kathedraal. Zij is gebouwd tussen 1903 en 1911 door St. Joseph Bilczewski, de Latijnse aartsbisschop van Lviv, als Roomskatholieke kerk voor de westelijke wijk van de stad. De kerk is ontworpen door architecten en ontwerpers van de Technische Universiteit in de neogotische stijl. Tijdens de Sovjetperiode werd het gebouw gebruikt als opslagplaats. Het verhaal gaat dat de Sovjetregering wilde dat de kruisen van de kerk afgingen. Een man werd gestuurd om de drie kruisen van de kerk te halen, maar hij viel van een toren en overleed. Daarna beklom een soldaat de kerk, maar ook hij viel en overleefde het niet. Daarna durfde niemand meer de kerk te beklimmen en mochten de kruisen blijven staan. Sinds 1991, toen Oekraïne haar onafhankelijkheid verwierf, heet de kathedraal voluit de Grieks-katholieke kerk van St. Olha en Elisabeth.