Tentoonstellingsrecensie: ‘Koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld’
In het Verzetsmuseum Amsterdam werd eind november de tentoonstelling ‘Koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld’ geopend. Speciale gast deze middag was veteraan Joop Hueting, de eerste die in 1969 het zwijgen over de Nederlandse oorlogsmisdaden in Indonesië doorbrak.
Wouter van Dijk
De timing voor de tentoonstelling is goed, de afgelopen tijd is het debat over het Nederlandse militaire handelen in Indonesië in de jaren 1945-1950 weer volop opgelaaid, met als voornaamste katalysator het nieuwe boek van KITLV-directeur Gert Oostindie dat aan de hand van egodocumenten van Nederlandse militairen een schatting geeft van de grootte van de oorlogsmisdaden aan Nederlandse kant in het conflict. Met lezingen, debatten en eensymposium staat de dekolonisatie van Indonesië weer in het centrum van de belangstelling. Dat daar juist nu precies deze tentoonstelling in het Verzetsmuseum Amsterdam bijkomt berust deels op toeval. Voorbereidingen van de expositie waren jaren eerder al van start gegaan, en zoals in het boek De gecensureerde oorlog van één van de gastconservatoren van de tentoonstelling Louis Zweers is te lezen, stond de tentoonstelling oorspronkelijk enkele maanden eerder gepland.
De tentoonstelling is getiteld Gewenst en ongewenst beeld en deze titel dekt de lading prima. Onderwerp is de verbeelding van de oorlog in afbeeldingen, vooral foto’s, in de Nederlandse pers. In het decor wordt afwisselend getoond hoe de militaire voorlichtingsdiensten, en daarmee de regering, de publieke opinie wilden voorlichten over de situatie in Indonesië, erg rooskleuring natuurlijk, en welke foto’s de legervoorlichters maar liever niet openbaar gemaakt zagen worden. De gecensureerde foto’s tonen veelal gevangengenomen of gedode Indonesiërs en verwoeste kampongs. De gemanipuleerde beeldvorming die ontstond in de Nederlandse pers is ook goed zichtbaar gemaakt in de tentoonstelling. In Nederlandse bladen als de Katholieke illustratie, De Tijden de Panorama waren louter foto’s te zien van gemoedelijk opererende Nederlandse militairen die ofwel rustig rondreden door het idyllische Indonesische landschap ofwel de plaatselijke bevolking hielpen met het herstellen van infrastructuur of het verzorgen van voedsel- of medicijnenverstrekking.
Tijdens de opening gaven verschillende sprekers een eigen kijk op de koloniale geschiedenis van Nederlands-Indië. Louis Zweers richtte zich op de rol van de Nederlandse militaire voorlichtingsdiensten tijdens de jaren 1945-1949, waar acteur Thom Hoffmann tekst en uitleg gaf over een onderzoeksproject naar vooroorlogse foto’s uit Nederlands-Indië waaraan hij met studenten van de TU Delft werkt. René Kok en Erik Somers van het NIOD, beide ook gastconservator voor deze tentoonstelling, spraken over de totstandkoming van de tentoonstelling en de heruitgave van het boek Koloniale oorlog 1945-1949 dat ter gelegenheid van de tentoonstelling geheel herzien verschijnt. Bijzonder was de aanwezigheid van Joop Hueting, als het ware klokkenluider van het eerste uur wat betreft de misstanden in Indonesië in deze jaren. Een kort interview met hem door René Kok zorgde voor een zeer speciale opening van de expositie.
De tentoonstelling Koloniale oorlog 1945-1949. Gewenst en ongewenst beeld is nog te zien tot en met 3 april 2016 in het Verzetsmuseum Amsterdam.
Deze recensie is afkomstig van de website van Hereditas Nexus. Bezoek de website voor meer kritische reviews van boeken, tentoonstellingen en ander historisch vermaak.
