Aanleg van het Vondelpark in 1865

"Te lang zijn wij achterlijk gebleven bij de groote steden van het buitenland", constateerde een Amsterdammer in 1864 om de bouw van een stadspark aan te moedigen. Bij tropische temperaturen die zich de afgelopen dagen voordeden nemen veel stedelingen hun toevlucht in de stadsparken, zoals het Vondelpark in Amsterdam. Het Amsterdamse Vondelpark werd aangelegd in 1865 door de gegoede burgerij, omdat de gemeente er geen budget voor had.

In de jaren ´60 van de 19e eeuw heerste onder de Amsterdammers steeds vaker de opvatting dat hun stad meer allure moest gaan vertonen. Amsterdam raakte verwikkeld in een concurrentiestrijd met andere steden zoals Haarlem, die behalve een groot stadsbos ook al beschikte over een aantal fraaie parken. De gemeentelijke overheid in Amsterdam had echter beperkte financiële middelen voor de aanleg van dergelijke parken. Een stadspark in Amsterdam was dus alleen te realiseren als er vanuit de burgerij een initiatief werd genomen.

Initiatief

Het initiatief kwam uiteindelijk van de koopman, kunstverzamelaar en filantroop C.P. van Eeghen. Hij verenigde zich met een aantal deftige Amsterdammers die het Vondelpark lieten ontwerpen en aanleggen. De kosten voor de aanleg van het park werden grotendeels gedekt door donaties van stadsgenoten. Daarnaast bracht ook de verkoop van reeds aangekochte grond veel geld in het laatje. Deze grond werd bijvoorbeeld gebruikt voor de bouw van duurdere woningen zoals aan de Vondelstraat.

Recreatie

Niet iedereen stond positief tegenover de bouw van het Vondelpark. Conservatieven waren van mening dat Amsterdam juist uniek was door de ‘grachten en het water’ en dat de stad niet te veel op andere steden moest gaan lijken. In het Algemeen Handelsblad verscheen op 23 januari 1864 vervolgens een brief met daarin een reactie die wees op het vertrek uit de stad van veel inwoners tijdens de zomer. De stad moest daarom ‘aangenamer, vrolijker en bevalliger’ gemaakt worden, zodat men ook binnen de stad kon recreëren.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ontwerp van het park

De (tuin)architecten Jan David en Louis Paul Zocher gingen over het ontwerp van het park, dat zou worden aangelegd op een paar weilanden ten zuiden van de stad. Het park werd in de zogeheten late Engelse landschapsstijl ontworpen, met veel bospartijen, gazons, vijvers en slingerende paden die zowel voor voetgangers als rijtuigen bedoeld waren. Het park diende een zo natuurlijk mogelijke uitstraling te hebben zonder symmetrie en evenwicht. Op 15 juni 1865 ging het eerste deel van het park open onder de naam ‘Rij- en Wandelpark’.

Standbeeld van Joost van den Vondel

Twee jaar na de opening werd het park verfraaid met het standbeeld van Joost van den Vondel, de Nederlandse dichter en toneelschrijver uit de 17e eeuw. Het bronzen beeld was ontworpen door Louis Royer, tevens de ontwerper van Rembrandtbeeld uit 1852 op de Botermarkt. De plaatsing van het standbeeld had als gevolg dat het park nu de naam Vondelpark kreeg. In de zomer van 1877 bereikte het park zijn maximale omvang van ongeveer 48 hectare. Het park was nu ook bereikbaar vanaf de Amstelveenseweg.

Toegang tot het Vondelpark

Het Vondelpark was niet voor iedereen toegankelijk. Ten eerste was er een ijzeren hek dat het park scheidde van de openbare weg. Venters werd de toegang tot het park ontzegd, en ook fietsers bezorgden te veel overlast. In september 1892 werd daarom besloten alleen de route tussen de P.C Hooftstraat en de Amstelveenseweg toegankelijk te maken voor rijwielen. Dit veranderde na veel heibel in 1898, toen fietsers op twee kleine stukken na weer overal mochten komen. Op zondag was het fietsen echter niet toegestaan.

Waar de berijders van de zogeheten Vélocipèdes aan het einde van 19e eeuw de toegang tot het Vondelpark werd ontzegd, zijn fietsers er vandaag de dag niet meer weg te denken. Vooral tijdens zwoele zomeravonden stroomt het park vol met bezoekers en recreanten uit de stad.