Biografie Edoeard Sjevardnadze

Op 7 juli 2014 overleed Edoeard Sjevardnadze, voormalig minister van Buitenlandse Zaken onder het regime van Michael Gorbatsjov en voormalig president van Georgië. Sjevardnadze was binnen het Sovjetregime een befaamde, hervormingsgezinde politicus, die een behoorlijk aandeel heeft gehad in de beëindiging van de Koude Oorlog. Hij was een geliefde president, maar zijn autoritaire praktijken leidden uiteindelijk tot een gedwongen aftreden.

Komsomol

Edoeard Sjevardnadze werd op 25 januari 1928 geboren in het plaatsje Mamati aan de Zwarte Zee. Hij groeide op als vijfde kind in een arme Georgische familie, zijn vader was leraar. Op aandringen van zijn ouders vertrok Sjevardnadze naar Tbisili om daar te studeren aan de Medische Hogeschool. Na het behalen van zijn diploma studeerde hij niet verder, maar nam een baan aan als instructeur bij Komsomol, een communistische jeugdbeweging binnen de Sovjet-Unie. Hij werd lid van de Communistische Partij en vervolgde zijn studie op de historische faculteit van het Pedagogisch Instituut. Tegelijkertijd groeide zijn invloed binnen de Communistische Partij. In 1956 werd hij secretaris van het Centrale Comité van de Georgische Komsomol en in 1959 werd hij lid van de Georgische Opperste Sovjet.

Carrièresprongen

Zijn politieke carrière groeide gestaag door en hij werd in 1965 benoemd tot minister van Openbare Orde. Binnen Georgië werd hij echt bekend door zijn effectieve beleid en harde aanpak van de corruptie in het land, toen hij van 1968 tot 1972 minister van Binnenlandse Zaken was. In 1972 werd hij vervolgens eerste secretaris van de Georgische Communistische Partij. Ook hier streefde hij naar het terugdringen van corruptie. Zijn beleid en aanpak bleven niet onopgemerkt bij de Communistische Partij van de Sovjet-Unie en als bewijs van waardering kreeg hij in 1976 een zetel in het Centraal Comité van deze partij.

Minister van Buitenlandse Zaken

Nog geen twee jaar later werd Sjevardnadze als kandidaat-lid toegelaten tot het Politbureau, het beleid makende orgaan van de Communistische Partij. Een jaar later volgde Gorbatsjov. De mannen vormden een jonge garde binnen het Politbureau, waar bejaarde leiders als Leonid Breznjev de scepter zwaaiden. Toen Gorbatsjov in 1985 partijleider werd, stelde hij Sjevardnadze aan als minister van Buitenlandse Zaken. Een hechte, effectieve samenwerking van de twee leidde tot de perestrojka, de kenmerkende hervormingspolitiek van Gorbatsjov. Sjevardnadze speelde daarnaast een belangrijke rol bij de hereniging van Oost- en West- Duitsland in 1990. In datzelfde jaar trad hij af als minister: hij is het niet meer eens met alle hervormingen van Gorbatsjov en geeft aan te vrezen voor een dictatuur.

Succesvolle jaren als president

Sjevardnadze keerde in 1991 terug naar het inmiddels onafhankelijke Georgië, waar na één afgezette president het presidentschap wordt afgeschaft. Als vervanging van deze functie werd Sjevardnadze in 1992 voorzitter van de Georgische Staatsraad. In 1995 wordt het presidentschap weer ingesteld, en in dat jaar werd hij met 70 procent van de stemmen verkozen tot tweede president van Georgië. Tijdens de eerste jaren van zijn bewind wist hij een betrekkelijke stabiliteit te brengen en corruptie terug te dringen, reageerde hij daadkrachtig op conflicten met afvallige provincies als Abchazië en was zijn beleid gericht op het Westen. Hierdoor wist hij westerse investeerders naar Georgië te trekken en bijvoorbeeld een strategisch partnerschap met de NAVO te bewerkstelligen.

Groeiende kritiek

Toch groeide na die eerste – voor hem populaire – jaren de kritiek op zijn regime. Hij wist bijvoorbeeld niet te voorkomen dat het land verstrikt raakte in een burgeroorlog waarbij hij onsuccesvolle militaire acties ondernam tegen afvallige provincies. Ook bleven de inwoners arm, de corruptie woekerde. Hij legde de media verschillende beperkingen op, benoemde familieleden op hoge posten en ontsloeg politici die hem slecht gezind waren. In die jaren werden er verschillende aanslagen op hem gepleegd, die hij allen wonderbaarlijk overleefde. Hij raakte de steun van Rusland en veel Westerse investeerders kwijt, alleen de NAVO bleef belangrijke financiële steun verlenen in ruil voor olie en een NAVO-basis op Georgisch grondgebied, maar van dit geld zagen de burgers weinig. Eind jaren negentig raakte het land ook nog in een flinke recessie, waardoor het vertrouwen van de bevolking in Sjevardnadze nog verder afnam.

Rozenrevolutie

In het jaar 2000 werd hij herkozen als president, maar geruchten rond verkiezingsfraude gonsden door het land en zorgden voor grote straatprotesten. In 2003 herhaalde dit proces zich tijdens de parlementsverkiezingen. Internationale waarnemers bevestigden dat de verkiezingen niet helemaal eerlijk waren verlopen en wekenlang werd er gedemonstreerd in de hoofdstad Tblisi. Ondanks de verklaring van de Nationale Veiligheidsraad dat de verkiezingen over moesten en de oppositie die het vertrek van Sjevardnadze eiste, bleef hij zitten. Toen hij op 22 november 2003 de eerste zitting van het parlement wilde openen, werd het parlementsgebouw omsingeld door vele duizenden demonstranten en onder leiding van de oppositieleider Michail Saakasjvili drongen ze binnen. Een dag later besloot Sjevardnadze af te treden, de Rozenrevolutie was een feit. Na zijn aftreden werd Sjevardnadze officieel uitgenodigd om in Duitsland te komen wonen, als een soort erkenning van zijn rol in de vereniging van het land in 1990. Zijn reactie was beslist: hij wilde zijn geliefde Georgië niet verlaten. Hij leefde sindsdien een zeer teruggetrokken bestaan op zijn residentie en trad nog nauwelijks in de openbaarheid. Hij overleed op 7 juli 2014 na een lang ziekbed.