De studio van Radio Oranje

Codetaal tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden via Radio Oranje nieuwsberichten naar de bevolking van bezet Nederland gestuurd, zodat het volk ook ander nieuws dan alleen dat van de Duitse censuur kon krijgen. Maar tussen de nieuwsberichten zaten ook hele rare berichten. Teksten die op het eerste gehoor totale onzin leken, maar voor een enkeling een duidelijke boodschap hadden.

"De kinderen van Versteeg moeten onder de wol" De meeste mensen die op de avond van 17 september 1944 naar Radio Oranje luisterden wisten niet wat ze hiervan moesten maken. Maar voor zo’n 30.000 medewerkers van de NS was deze zin het teken om vanaf dat moment in staking te gaan. Doordat het NS-personeel staakte, konden nazi-Duitse militairen hun bevoorradingen moeilijker verplaatsen. De Spoorwegstaking kwam tegelijk met operatie Market Garden. Market Garden had als doel om Nederland in een keer te bevrijden, maar dat mislukte.

Het verzet communiceerde tijdens de Tweede Wereldoorlog door middel van codetaal, omdat de Duitsers het communiceren erg lastig hadden gemaakt. Zo sloten de Duitsers  telefoonlijnen af en controleerden ze de kranten op wat er geschreven werd. Vaak werd er door de bezetter propaganda toegevoegd, om het Nederlandse volk onder de duim te houden.

Versleutelde boodschappen

Maar er werden allerlei manieren gevonden om de vijand te omzeilen en gecodeerde berichten te sturen aan verzetsleden, die de nazi-Duitsers niet konden ontcijferen. Koningin Wilhelmina en de Nederlandse regering die sinds het begin van de oorlog in Engeland zaten, probeerden via Radio Oranje uit te reiken naar de burgers in Nederland, om ze moed en hoop toe te spreken. Maar de zendtijd om 21.00 uur ’s avonds werd ook gebruikt om versleutelde boodschappen door te geven.

Voor de gemiddelde luisteraar waren de zinnen moeilijk te begrijpen, maar voor de verzetsleden waren de boodschappen luid en duidelijk. Spionnen uit Engeland leerden de verzetsleden wat er met de codes werd bedoeld en ook hoe ze via zendkoffertjes door middel van morsecode konden aangeven dat een boodschap ontvangen was. De nazi-Duitsers hadden al snel door dat er via zulke zendkoffertjes werd gecommuniceerd en probeerden de signalen te onderscheppen. Maar het duurde vaak te lang voordat een code werd ontcijferd, waardoor de nazi-Duitsers meer dan eens voor verassingen kwamen te staan. Zo ook tijdens de geallieerde invasie.


Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!


De geallieerde invasie aangekondigd

'Les sanglots longs des violons de l'automne', klonk er op 1 juni 1944 door de radio. Het is de eerste regel uit het 19e -eeuwse gedicht Chanson de l 'automne van Paul Verlaine. Hier hadden de verzetsleden op gewacht. Dit was het teken om zich klaar te maken voor de naderende geallieerde invasie. De verzetsleden zouden vanaf nu sabotage plegen aan spoorrails en telefoonlijnen. Zo zouden materieel en manschappen van de nazi-Duitsers verhinderd worden om de invasiestranden van Normandië te bereiken. De tweede regel uit het gedicht - 'Blessent mon coeur d'une longuer monotone' – betekende dat de invasie binnen 24 uur zou plaatsvinden.

Hoewel de nazi-Duitsers de code deels hadden gekraakt en zelfs wisten waarop ze moesten wachten, werd er door onderlinge miscommunicatie weinig actie ondernomen om hun troepen in staat van paraatheid te brengen. Ook toen er op 5 juni de tweede regel van het gedicht door de ether klonk, werden er aan de nazi-kant nauwelijks voorbereidingen getroffen. De volgende dag vond D-day plaats, waarbij er tienduizenden geallieerden op de lange kuststrook van Normandië landden om West-Europa te bevrijden.

Bronnen

Ook interessant: 

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Vergeten D-Day: Italië, 1943

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief. 

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Lees het eerste jaar Geschiedenis Magazine extra voordelig én kies een welkomstcadeau!

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt