Cornelis Drebbel, uitvinder van de duikboot en een perpetuum mobile

Cornelis Drebbel (1572 – 1633) bouwde de allereerste duikboot en heeft vele andere uitvindingen gedaan. Met zijn perpetuum mobile trok hij de aandacht van Europese vorsten en werkte hij met name aan het Engelse hof. Drebbel bleek zijn tijd ver vooruit te zijn en verbaasde iedereen met de vreemdste experimenten en wonderbaarlijkste uitvindingen.

Introductie in de alchemie

Drebbel ging op 18-jarige leeftijd in de leer bij de beroemde graveur en parttime alchemist Hendrick Goltzius. Onder Goltzius werd hij geïntroduceerd in de wereld van alchemie en scheikunde, waarmee de basis werd gelegd voor zijn uitvindingen.

Perpetuum mobile – de klok die nooit opgewonden hoefde te worden

Een paar van eerste patenten die Drebbel ontving waren voor een waterpomp die van grotere dieptes water omhoog kon pompen en voor een schoorsteen die beter rook kon trekken. Maar naamsbekendheid kreeg hij vooral toen hij in 1598 patent kreeg op een klok die nooit opgewonden hoefde te worden. De klok werkte op verschillen in temperatuur en luchtdruk die werden veroorzaakt door opwarmende en afkoelende vloeistof. De precieze werking van het uurwerk bleef onbekend, maar het werd beschouwd als een perpetuum mobile omdat de klok voortdurend zichzelf kon opwinden.

Aan het Engelse hof

Zijn uitvinding kwam onder de aandacht van verschillende Europese vorsten, zoals Rudolf II van Praag en keizer Ferdinand II van het Heilig Roomse Rijk, en Drebbel werd uitgenodigd om aan hun hoven uitvindingen te doen. Maar het was aan het hof van de Engelse koning Jacobus I waar hij zijn belangrijkste uitvindingen deed.

De allereerste duikboot

In opdracht van de koning bouwde Drebbel de allereerste duikboot: een houten frame bedekt met ingevet leer en voortgedreven door roeispanen. In totaal zijn drie prototypes gemaakt. Het laatste model had ruimte voor 16 passagiers, waarvan 12 roeiers. Onder elke zitting van de roeiers bevonden zich lege varkensblazen met een buis die naar buiten leidde en waarvan de opening afgesloten was met touw. Om te duiken werd het touw losgemaakt en vulde de varkensblazen met water. Om weer boven water te komen werden de varkensblazen samengeperst tot ze weer leeg waren.

Zuurstof om te overleven

De duikboot kon 3 uur lang onder water blijven tot een diepte van ongeveer 5 meter. Hoe Drebbel de luchttoevoer regelde blijft een mysterie. Naar verluidt zou hij salpeter hebben ontbrand om zuurstof vrij te laten komen. Dit proces wordt tegenwoordig gebruikt bij vuurwerk, omdat er snel en veel zuurstof vrijkomt. Officieel werd zuurstof pas 156 jaar later ontdekt, maar schijnbaar was Drebbel er al van op de hoogte dat de mens zuurstof nodig heeft om te overleven. Koning Jacobus I zou zelf in de duikbout hebben gevaren om de veiligheid te onderzoeken. Duizenden Londenaren maakten vervolgens een tocht in de duikboot. Maar ondanks de uitvoerige test is Drebbel´s duikboot nooit in productie genomen.

Andere uitvindingen

Naast de duikboot heeft Drebbel vele andere uitvindingen gedaan. Hij gebruikte zijn techniek achter de perpetuum mobile om thermostatische regelaars te ontwikkelen die ovens en incubators op temperatuur konden houden. Op het gebied van optica heeft hij microscopen, telescopen en de camera obscura aangepast en verbeterd.

Mysterie en magie

Drebbel liet weinig eigen geschriften na en geen één over zijn uitvindingen. Veel van zijn uitvindingen zijn hierdoor gehuld in nevelen. Zo zou Drebbel met een van zijn uitvindingen het hof van James I zo koud hebben gemaakt op een hete zomerdag dat de koning haastig de zaal verliet. Het was door deze opmerkelijke experimenten en zijn wonderbaarlijke uitvindingen dat Cornelis Drebbel de reputatie van tovenaar kreeg. Maar magie is slechts wetenschap die nog niet begrepen wordt.