De Bataafse Hannibal, Julius Civilis leidt grote opstand van de Bataven tegen Rome
Wie kent ze niet, de rebellenleiders Ambiorix, Vercingetorix, Hermann/Arminius, Boudica? Het waren stuk voor stuk invloedrijke aanvoerders die in opstand kwamen tegen de Romeinen, en die nog altijd bekendheid genieten in respectievelijk België, Frankrijk, Duitsland en Engeland. Hoe zit dit in de Lage Landen? Julius Civilis, de leider van de Bataafse Opstand in 69/70, werd door de Romeinse geschiedschrijver Tacitus vergeleken met de geduchte Hannibal. Toch kennen weinig Nederlanders Civilis’ naam. Alexander van de Bunt vindt dat niet terecht.
De Bataaf Julius Civilis was in 68 Romeins burger en lid van een rijke koninklijke familie, die voordat de Romeinen hun macht in de regio vergrootten, met de scepter zwaaide over wat nu de Betuwe is. Uit de Historiën van Tacitus weten we dat Civilis getrouwd was en meerdere kinderen had. In de teksten komen we hen ook tegen, maar veel persoonlijke informatie krijgen we verder niet. Wel komen we via Tacitus veel meer te weten over de politieke en militaire gang van zaken in de Lage Landen, waarin Civilis een sleutelrol vervulde. De Bataven werden in 68 al enige jaren geregeerd door een Romeinse summus magistrates (hoogste magistraat), maar koninklijke families zoals die van Civilis hadden nog steeds veel invloed op het Romeinse regionale bestuur. Op hun beurt waren ze belangrijk voor de Romeinen om orde en stabiliteit in de regio te garanderen. De Bataven hadden zich bovendien in rap tempo aangepast aan de Romeinse cultuur; velen van hen konden lezen en schrijven en droegen Romeinse kleding. De Bataven waren bondgenoten van de Romeinen, wat inhield dat ze hulptroepen en andere militaire ondersteuning leverden.
Ook namen veel Bataafse mannen vrijwillig dienst in het Romeinse leger (dit leverde na 25 jaar het gewilde Romeinse burgerschap op). Ze vormden daarin de Bataafse hulptroepen en stonden bekend als een zeer deskundig specialistenleger. Ook in Rome waren de Bataven geen ongewone verschijning, want de persoonlijke lijfwachten van de keizer en de pretoriaanse garde bestond voor een deel uit Bataven. Volgens Tacitus waren zij formidabele cavaleristen en bijzondere goede zwemmers, waardoor ze met behoud met wapens en paarden in gesloten eenheden rivieren konden oversteken. Zo deden de Bataven veel ervaring op tijdens de verovering van Germanië, die Rome verloor (12 v.Chr.-9 n.Chr.). Ook deden ze mee met wraakexpedities na de beroemde Slag in het Teutoburgerwoud (9 n.Chr.) onder de Romeinse veldheer Germanicus (14-16 n.Chr.).
Een heel belangrijke rol speelden de Bataafse ruiters bij de veroveringsoorlog van Brittannië (43-105 n.Chr.). Ook Claudius Civilis vocht in 43 als vrijwilliger mee bij de invasie onder keizer Claudius. Hij doorliep een glansrijke militaire carrière en werd commandant van de Bataafse elitetroepen. Civilis diende jarenlang en had zo ampel de gelegenheid om de Romeinen te observeren. Hij begreep alles van de Romeinse oorlogsvoering, en zeker hoe hij ze moest verslaan.
Het volledige artikel lezen? Je vindt het in Geschiedenis Magazine nummer 4 van 2021.
Abonnees van Geschiedenis Magazine krijgen dit nummer omstreeks 3 juni in de brievenbus.
Dit nummer niet missen, maar nog geen abonnee? Meld je aan vóór donderdag 20 mei 16:00 u., dan krijg ook jij dit nummer thuis.
Meld je aan Geef Geschiedenis Magazine cadeau
