De spijkerbroek – van symbool voor ’t Wilde Westen tot wereldwijde mode

De beste uitvindingen zijn gebruiksvoorwerpen die niet meer weg te denken zijn uit het dagelijks leven. Een voorbeeld hiervan is de spijkerbroek. Grote kans dat ook u er één in uw klerenkast hebt hangen. Van een kledingstuk voor goudzoekers en arbeiders groeide de spijkerbroek uit tot een symbool voor individualisme en rebellie. Pas vanaf de jaren ’60 veroverde de spijkerbroek de wereld en ontwikkelde het zich uit tot een vast onderdeel van het dagelijks leven.

Blue jeans

De allereerste (spijker)broeken werden gedragen door marinepersoneel in Genua tijdens de zestiende eeuw. Spijkerbroeken, gemaakt van een stevig katoensoort, waren ideaal voor zeelieden omdat ze bij zowel nat als droog weer gedragen konden worden. De broeken werden gekleurd met een blauwe kleur. Deze tint werd in het Frans ‘bleu de Gênes’ genoemd, wat werd verbasterd tot ‘blue jeans’.

Denim

Drie eeuwen later, in 1853, vestigde Levi Strauss zich in San Francisco. Hier begon hij kleding te fabriceren voor goudzoekers, met name overalls. Goud zoeken was fysiek zwaar werk dus moesten de kleren van stevig materiaal gemaakt zijn. Strauss begon katoen te gebruiken dat oorspronkelijk in het Franse dorpje Nîmes werd gemaakt. De stof werd ‘Serge de Nîmes’ genoemd en dat werd, naar verluidt, verbasterd tot ‘denim’.

Scheurende zakken

Ondanks de stevigheid hadden de werkoveralls een belangrijk nadeel: ze konden scheuren op plaatsen waar veel spanning op stond. Bijvoorbeeld de broekzakken, waar al het gevonden goud tijdelijk in bewaard werd. Kleermaker Jacob Davis kwam in 1872 op het idee om koperen klinknagels te gebruiken om de broeken te verstevigen. Dit bleek een goede oplossing. Het enige probleem was dat concurrenten zijn idee jatten. Davis had geen geld om een patent aan te vragen, dus vroeg hij zijn leverancier (Strauss) om samen te werken en de kosten voor het patent te dekken.

Broek voor alleen het onderlijf – Levi’s 501

Op 20 mei 1873 ontvingen ze het patent voor “Improvement in Fastening Pocket Openings”. Levi Strauss & Co. werd opgericht en Davis trad in dienst bij het bedrijf. Rond 1890 kwam de Levi’s 501 op de markt, een broek voor alleen het onderlijf. Vanaf 1920 breidde het bedrijf zich langzaam uit over de hele wereld. Lang nadat de goudkoorts was overgewaaid bleven de broeken populair.

Symbool van het Wilde Westen

In de jaren ’20 en ’30 groeide de spijkerbroek uit tot het symbool van het Amerikaanse Westen. Spijkerbroeken waren onderdeel van het imago van echte cowboys en van bekende helden op het witte doek, zoals John Wayne en Gary Cooper.  Ze werden geassocieerd met een leven van onafhankelijkheid en individualisme. Tegen het eind van de jaren ’30 werden spijkerbroeken niet langer gezien als slechts kleding voor de arbeider, maar spraken ze tot de verbeelding van vele Amerikanen.

Uniform van de rebellerende jeugd

Tijdens de Tweede Wereldoorlog droegen Amerikaanse soldaten spijkerbroeken in hun vrije tijd. De spijkerbroek werd hierdoor in toenemende mate geassocieerd met ontspanning en kreeg er zodoende een nieuwe doelgroep bij: de jeugd. In films van de jaren ‘50 droegen jonge rebellen op motoren dit kledingstuk, zoals Marlon Brando en James Dean.

De spijkerbroeken verloren hun status als broeken van het Wilde Westen en werden een symbool van rebellie. Scholen verboden hun leerlingen om een denim te dragen, omdat ze het kledingstuk met jeugdcriminaliteit associeerden. Dit maakte het dragen van spijkerbroeken alleen maar aantrekkelijker voor jongeren. In de jaren ’60 zette deze trend door en een spijkerbroek werd het standaarduniform van de tegencultuur, met name bij protestmarsen en andere uitingen van verzet. Wederom werd de denim gedragen door de jongeren die zich verzetten tegen de gevestigde orde.

Denim wereldwijd

In deze periode verspreidde de spijkerbroek zich vanuit de Verenigde Staten over de rest van de wereld. Rond het einde van de jaren ’60 was Levi Strauss & Co. één van de zes grootste kledingfabrikanten in de Verenigde Staten. Deze populariteit had echter ook een keerzijde. Hoe meer mensen spijkerbroeken begonnen te dragen, hoe meer het kledingstuk  zijn status als symbool van individualiteit en rebellie verloor. Het duurde niet lang meer of iedereen droeg spijkerbroeken, waardoor het een mode artikel werd. Men gebruikte het kledingstuk niet langer uitsluitend voor zware arbeid of protestmarsen. De spijkerbroek is al zijn vroegere symboliek verloren en staat nu nog slechts symbool voor het gewone, dagelijkse leven.

Afbeeldingen:

• Foto: M62 [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5], from Wikimedia Commons
• Foto: Unknown author [Public domain], via Wikimedia Commons