Geschiedenis van de mensenrechten in China

De Chinese activist Hu Shigen is op 3 augustus 2016 veroordeeld tot 7,5 jaar cel. Hu Shigen was onderdeel van een groep van 250 mensenrechtenadvocaten en activisten die vorig jaar opgepakt zijn door de Chinese overheid. De veroordeling van Hu Shigen volgt de lijn van het beleid van president Xi Jinping om critici van de regering harder aan te pakken. China heeft al sinds de oprichting van de Volksrepubliek in 1949 een ambivalente verhouding met mensenrechten.

De oprichting van de Volksrepubliek China

In 1949 werd na een bloedige burgeroorlog de Volksrepubliek China opgericht met Mao Zedong aan het hoofd. De burgeroorlog werd gewonnen door de Communistische Partij, het oude Kwomintang regime ontvluchtte het land en vestigde zich op Taiwan. Voor de overwinning van de Communistische Partij gebruikten de communisten de term ‘mensenrechten’ vooral om hun tegenstanders van de Kwomintang dwars te zitten. De Communistische Partij liet tien wetten opstellen waarin de bescherming van de rechten van de mens gegarandeerd werden. Na de oprichting van de Volksrepubliek China verdween het woord ‘mensenrechten’ uit de wet, en werd het vervangen door de woorden ‘burgerrechten’ en ‘volksrechten’. Op deze manier werd de socialistische inslag van de Volksrepubliek onderstreept. Bovendien waren mensenrechten in een volksrepubliek overbodig, het land werd immers geregeerd door het volk zelf. In de communistische logica stonden mensenrechten gelijk aan burgerrechten en de rechten van het volk.

Autoritair regime begon met Mao Zedong

Met het leiderschap van Moa Zedong werd de toon gezet voor autoritair leiderschap in China. Al vanaf  het begin van de nieuwe republiek regeerde hij met harde hand. In 1950 beval hij de invasie en verovering van de semi-autonome regio Tibet, deze regio had een zeer eigen cultuur. Bij de invasie werden veel mensenrechten geschonden: de Communistische Partij maakte veel politieke gevangenen en schond op grote schaal de vrijheid van religie. Van 1966 tot 1976 vond in China de Culturele Revolutie plaats, met deze revolutie had Mao Zedong als doel om het socialisme af te dwingen en de kapitalistische elementen te verwijderen uit de maatschappij. De revolutie ging gepaard met veel geweld. De Rode Garde troepen waren verantwoordelijk voor de dood van naar schatting van 1.7 miljoen tot 8 miljoen mensen . Na de dood van Mao in 1976 werd de Culturele Revolutie en het leed aangedaan onder Mao veroordeeld door de Communistische Partij. Mensen begonnen te reflecteren op de misdaden uit de jaren ’60 en de term ‘mensenrechten’ werd voorzichtig weer in de mond genomen. Mensen begonnen zich te realiseren dat ze wetten en rechten nodig hadden om zichzelf te beschermen tegen de staat.

Nieuwe generatie leiders

Aan het einde van de jaren ’70 kwam er een nieuwe generatie leiders aan de macht. Zij voerden veel hervormingen door en stelden de economische markt open, maar de autoritaire leiderschapsstijl bleef bestaan. De overheid bleef geweld gebruiken om mensen uit te schakelen die de stabiliteit van de republiek bedreigden. Het gevangennemen van politieke tegenstanders en kritische journalisten bleef aan de orde van de dag. Met het openen van de economie kwam er veel nieuwe informatie het land binnen, hierdoor ontstond er bij het Chinese volk nieuwe kennis over mensenrechten. Om actie voor mensenrechten te ontmoedigen werden in de jaren ’80 door de overheid twee campagnes gelanceerd. Mensenrechten werden hier gepresenteerd als ‘spirituele vervuiling’ en ‘bourgeois liberalisatie’. Mensenrechten werden bovendien door de Communistische Partij gezien als buitenlands en overbodig in de Chinese samenleving.

Het Tianmenprotest

In 1989 kwamen onderdrukte Chinese studenten in opstand, meer dan een miljoen studenten en burgers verzamelden zich in Peking op het Plein van de Hemelse Vrede. Er heerste grote onvrede in het land, de economische hervormingen van het afgelopen decennium hadden namelijk ook veel schadelijke neveneffecten met zich meegebracht. De demonstranten eisten radicale hervormingen. Ze eisten onder meer het recht om openlijk kritiek uit te oefenen op de regering en uit te kunnen komen voor niet-communistische partijen. De protesten werden bloedig neergeslagen, bij het schoonvegen van het plein met tanks vielen duizenden doden. De sancties voor de protesten waren heftig: buitenlandse media werd voor enige tijd verboden, lokale media werd streng gecontroleerd en partijleden die sympathiseerden met de demonstranten kregen huisarrest.

Aandacht van het Westen

Door de wereldwijde aandacht voor de protesten ontstond er druk uit het buitenland op de Chinese overheid om mensenrechten serieus te nemen. In 1991 publiceerde de Chinese overheid dan ook hun kijk op de mensenrechten in een zogenoemd witboek. In het witboek werd duidelijk dat de prioriteiten van de Chinese staat lag bij economische groei. Pas als aan deze voorwaarde werd voldaan kon er over mensenrechten gepraat worden. Toch veranderde er fundamenteel iets met de publicatie van het witboek. Mensenrechten werden bespreekbaar in China en de Chinezen konden nu ook met wereldwijde organisaties communiceren over mensenrechten. Het begrip ‘mensenrechten’ werd in China beter geaccepteerd en niet meer beschouwd als iets wat egoïstisch was en waarmee je je volksgenoten verloochende.

Het autoritaire regime was echter iets wat bleef. Vandaag de dag worden dan ook nog steeds veel politieke tegenstanders en critici opgepakt door de het regime van president Xi Jinping.