Geschiedenis van het brandmerken
Vanaf 1 augustus zijn (ex-)zedendelinquenten in de Amerikaanse staat Louisiana verplicht om hun begane misdaden te vermelden op hun Facebook-profiel. Voorstanders hopen dat hiermee nieuwe misbruikgevallen voorkomen kunnen worden. Critici bestempelen het plan echter als een vorm van ‘digitale brandmerking’, waarbij mensen die hun straf al hebben uitgezeten toch nog voor het leven gekenmerkt blijven.
Vermoedelijk vormt brandmerken al sinds de uitvinding van het vuur een belangrijk onderdeel van de menselijke strafcultuur. Zo was het bij de vroege nomadische stammen – voor wie lichaamshaar een teken van mannelijkheid was – gebruikelijk om bij criminelen in het openbaar al het schaamhaar weg te branden. Niet veel later stapte men ook over op het aanbrengen van permanente brandmerken.
Vluchtelingen en gladiatoren
Binnen het Romeinse Rijk bestond zelfs een uitgebreid systeem met allerlei verschillende brandmerken. Zo werd een weggelopen slaaf permanent voorzien van de letters ‘FUG’, dat stond voor ‘fugitivis’ (vluchteling). Ook gladiatoren die veroordeeld waren tot de arena en criminelen die naar de mijnen werden verbannen kregen een brandmerk. Over het algemeen gebeurde dit vaak op een duidelijk zichtbare plek. Zo werd een christen uit Edessa in de 1e eeuw na Christus tussen zijn ogen en op beide wangen gebrandmerkt omdat hij weigerde te offeren aan de Romeinse goden. Pas onder keizer Constantijn (280-337) kwam er een verbod op het verminken van het gezicht en werd voortaan de arm of hand gebrandmerkt.
Fraudeurs en charlatans
In de middeleeuwen kwam brandmerken vrijwel in heel Europa in gebruik. De lijfstraf deed niet alleen dienst als publieke schandpaal, maar werd ook gebruikt om recidivisten eenvoudig te herkennen. Zo werden criminelen in Nederland vaak gebrandmerkt met het wapen van de betreffende stad. Mocht hij vervolgens zijn praktijken in een andere stad vervolgen en opnieuw opgepakt worden, dan was het voor de rechters daar vrij eenvoudig om zijn eerdere misdaden te achterhalen. De straf werd dan ook met name toegepast op fraudeurs en charlatans, om te voorkomen dat zij na hun vrijlating elders nieuwe slachtoffers zouden maken.
Landlopers en vreemdgangers
Vermoedelijk was Engeland in deze periode het land waar deze lijfstraf het meest toegepast werd. Zo liet de Engelse koning Eduard IV in 1547 vastleggen dat zigeuners en landlopers voortaan voorzien moesten worden van de letter ‘V’ voor ‘vagebond’, terwijl vechtersbazen een ‘F’ voor ‘Fravmaker’ (onruststoker) gebrandmerkt kregen. Met de komst van Engelse kolonisten naar Noord-Amerika sloeg dit gebruik ook over op de Nieuwe Wereld. Zo werden vreemdgangers in de vroege Puriteinse kolonies van de 17e eeuw vaak gebrandmerkt met een ‘A’ voor ‘Adulterer’ (overspelige).
Slavenhandel
Het gebruik van brandmerken bereikte echter pas het hoogtepunt met de grootschalige Trans-Atlantische slavenhandel van de 18e eeuw. Vaak nog voor ze op het schip naar Amerika werden gezet kregen de slaven al hun eerste brandmerk. Zo werd bij de Afrikanen die vervoerd werden door de Portugezen een afbeelding van de Portugese kroon op hun lichaam gebrand. Als ze vervolgens na aankomst verkocht waren kwam daar ook nog een brandmerk bij met de naam van de nieuwe eigenaar. Eenzelfde behandeling kregen de Franse slaven en veroordeelden, die werden voorzien van de letters ‘TF’ voor ‘Travaux forcés’ (dwangarbeid). Pas in 1832 besloot Frankrijk een einde te maken aan deze praktijk.
Digitaal brandmerken
Sindsdien vindt het systematisch brandmerken van slaven en criminelen in de meeste landen niet meer plaats. Veel mensen in Amerika vrezen nu echter dat het brandmerken op een andere manier terug zal keren in onze strafcultuur. De staat Louisiana is namelijk van plan zedendelinquenten te verplichten om hun misdaden te vermelden op hun Facebook-profiel. Overtreding van deze maatregel kan ze een straf van 2 tot 10 jaar cel opleveren. Tegenstanders stellen het plan gelijk aan een vorm van ‘digitale brandmerking’, want mensen die hun gevangenisstaf al hebben uitgezeten worden nu toch nog permanent bestraft.
