Herziening van de Bill of Rights: Willem-Alexander op de Britse troon?

Willem-Alexander maakt weer een kleine kans op de Britse troon. Na zijn huwelijk met de katholieke Maxima was hij uit de lijn voor troonopvolging geschrapt. In de Bill Of Rights uit 1689 was namelijk vastgelegd dat elke Britse monarch een protestants christen moest zijn. Een wetswijziging maakt dit nu ongedaan.

Katholieke Britse monarchie

Kort na de dood van Lord Protector Oliver Cromwell (1658) en de val van diens republikeinse regime werd de Engelse monarchie weer in eren hersteld: in 1660 werd Karel II, fervent francofiel,  gekroond tot koning. Net voor zijn dood op 6 februari 1685 bekeerde hij zich tot het katholicisme. Zijn eveneens katholieke broer Jacobus II volgde hem op. Dit druiste sterk in tegen de protestantse identiteit die Groot-Brittannië al jaren predikte. Door de promotie van het rooms-katholicisme door Karel II en Jacobus II vervreemdde de monarchie van zijn onderdanen. Het was voor velen dan ook een opluchting toen Jacobus II na de Glorious Revolution (1688) werd verbannen.

Bill of Rights – Behoud protestantse karakter

Voor de consolidatie van het protestantse karakter van de Britse monarchie was het van belang dat duidelijke regels werden opgesteld. De Bill of Rights die op 16 december 1689 van kracht ging, voorzag in deze behoefte. Elke Britse monarch moest vanaf nu een protestants christen zijn en moest deze geloofsovertuiging in het openbaar belijden. Ook kreeg elke nieuwe Britse monarch voortaan een Engelse Bijbel overhandigd en moest hij of zij de zogenaamde Coronation Oath  afleggen, waarbij de nieuwe monarch moest beloven het protestantisme te handhaven en beschermen.

Bill of Rights – Rechten van de mens

Daarnaast zorgde de Bill of Rights ervoor dat de macht van de monarch gelimiteerd werd en de macht van het parlement groeide. Er kwamen vrije verkiezingen en de vrijheid van meningsuiting voor het parlement werd gewaarborgd. Tot slot kwam er een verbod op wrede en onmenselijke straffen. Op deze manier legde dit document de basis voor de constitutionele monarchie en was het een voorloper van latere verklaringen van de rechten van de mens.

Opvolgingsprobleem

In het begin van de achttiende eeuw ontstond echter een opvolgingsprobleem voor de protestantse Britse monarchie. Stadhouder Willem III had geen kinderen en omdat zijn vrouw Maria in 1694 overleed, zou de troon na zijn dood aan Maria’s zuster Anna toekomen. Haar enige kind overleed echter in 1700 aan de pokken en het was zeer onwaarschijnlijk dat zij nog een kind zou krijgen.

Act of Settlement

Om te zorgen dat de afgezette rooms-katholieke koning Jacobus II en zijn nakomelingen niet opnieuw de troon bestegen, werd in 1701 de Act of Settlement ondertekend. Hierin werd bepaald dat na Anna’s dood de troon zou overgaan op Sophia van Hannover, kleindochter van Jacobus I van Engeland, en haar nakomelingen. Voortaan konden alleen nakomelingen die anglicaans of protestants waren de koning of koningin opvolgen. Daarnaast werd vastgesteld dat de monarch de protestantse geloofsovertuiging niet alleen moest belijden, maar ook actief deel moest nemen aan de protestantse eredienst.

Kritiek op Bill of Rights & Act of Settlement

In de laatste decennia ontstond echter veel kritiek op deze verordeningen. Zij werden gezien als discriminerend tegen katholieken en vrouwen en pasten niet in een seculiere of pluralistische staat. De Britten voerden daarom in 2013 enkele hervormingen door in de wet over de troonopvolging. Nu hebben alle vijftien landen van het Gemenebest deze wijzigingen overgenomen. Mannelijke troonopvolgers hebben voortaan geen voorrang meer op vrouwen en het is toegestaan om met een katholiek te trouwen, zonder hierbij geschrapt te worden uit de opvolgingslijn. Opvallend hierbij is dat er nooit koninklijke trouwregels zijn geweest wat betreft andere religies. De regel dat de Britse vorst niet katholiek mag zijn geldt overigens wel nog altijd. Willem-Alexander maakt door deze nieuwe regeling weer een kleine kans op de Britse troon. De Oranjes zijn via koningin Emma familie van de Britse koningin. Het is echter zeer de vraag of dit er ooit van gaat komen: Willem-Alexander moet ruim 850 mensen voor zich laten gaan.