Historische alternatieven voor de begrafenis

In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië mag het al een tijdje, het resomeren van overledenen. Het lichaam wordt opgelost in een bad van chemicaliën, waarna alleen as en vloeistof overblijven. De Nederlandse uitvaartorganisatie Yarden onderzoekt al twee jaar of de techniek ook hier kan worden toegepast. In de geschiedenis zijn er vaker alternatieven voor de traditionele begrafenis geweest.

Balseming van lijken is een traditie die begon bij de Egyptenaren, rond 4000 voor Christus. Deze methode was alleen weggelegd voor invloedrijke personen, omdat het een langdurig en kostbaar proces was. De hersenen en organen werden verwijderd, waarna de Egyptenaren palmwijn gebruikten om het lichaam schoon te maken. De ontstane holtes werden opgevuld met specerijen en vervolgens werd het lijk enkele dagen in een zoutoplossing gedompeld. Na dat proces werd de mummificatie voltooid door het lichaam met linnen doeken te omwikkelen en in een houten of stenen kist te leggen.

Ossuarium van Sedlec

Daarnaast kent de begraafplaats in het Tsjechische stadje Sedlec een bijzondere geschiedenis. In 1278 vroeg koning Otakar II van Bohemen de abt van de plaatselijke kerk naar Jeruzalem te gaan voor een diplomatieke missie. De abt nam op de terugweg een handvol grond mee van Golgotha, de berg waar Jezus Christus was gekruisigd. Hij strooide het over de begraafplaats in Sedlec. De begraafplaats werd hierdoor bekend in een groot deel van Europa en vele rijke mensen wilden er begraven worden. Het gebrek aan ruimte voor nieuwe graven werd voorkomen door de botten uit oudere graven te verwijderen en in een crypte te bewaren. Zelfs daar kwam gebrek aan ruimte. De opgegraven botten ‘versieren’ nu sinds 1870 als kunstvoorwerpen de kerk. Er werden ongeveer 40.000 mensen gebruikt voor bijvoorbeeld kroonluchters en vier bellen, waardoor de kerk een opvallende wijze van begraven heeft gevonden.

Zoroastrisme

Een andere bijzonder manier van begraven stamt van de uit Perzië en India afkomstige religie Zoroastrisme. Zij geloofden dat een lijk onrein was, bezeten zou worden door een kwade geest en daardoor gevaarlijk kon zijn. De zoroastristen bouwden daarom ronde torens, Dakhma of ‘Towers of Silence’ genoemd, waarop de overledenen werden neergelegd om weg te rotten en op te worden gegeten door aaseters, zoals gieren. De lijken bleven een jaar lang liggen waarna de resten in het midden van de toren in een put werden gegooid. Tot aan de jaren ’70 werden de torens in Iran gebruikt en tot op heden in India, hoewel de populatie gieren bijna is uitgestorven door ziektes die de rottende lijken veroorzaken.

Cryonisme

Ten slotte is ook een nieuwe manier ontstaan in de 20e eeuw. Cryonisme, het invriezen van mensen in de hoop ze later weer tot leven te kunnen wekken, leek iets uit science fiction-films, maar in 1962 heeft de Amerikaanse wetenschapper Robert Ettinger het idee realistisch gemaakt. Hij wees op kleinere diersoorten die zich ’s winters invroren en in de lente ‘spontaan’ ontwaakten. Hij stelde dat dit voor mensen ook mogelijk kon zijn. De wetenschap is momenteel nog niet zo ver, maar mensen die zich laten cryoniseren, voor ongeveer 150.000 euro, hopen dat de medische wetenschap ooit in staat zal zijn hen weer tot leven te wekken. Met de nieuwe techniek van resomeren, die wellicht binnen afzienbare tijd in Nederland wordt geïntroduceerd, komt er weer een nieuwe methode in de lange lijst van alternatieven voor de begrafenis.