Historische documenten van ‘Napoleon in Egypte’ verbrand

Afgelopen vrijdag laaiden de protesten op het Tahirplein in Egypte wederom op. Tijdens deze rellen brak er brand uit in het Institute d’Egypte. Binnen de muren van dit gebouw lagen bijna tweehonderdduizend boeken, verslagen en historische documenten opgeslagen. Het onderzoekscentrum werd  in 1798 opgericht door Napoleon Bonaparte tijdens de Franse invasie van Egypte.

Op 5 maart 1797 blies Napoleon een plan van de minister van Buitenlandse Zaken hertog van Choiseul uit 1769 om Egypte in handen te krijgen, nieuw leven in. Het leek Napoleon een goede manier om door de verovering van het Midden-Oosten de economie en het handelsmonopolie van Groot-Brittannië te verstoren en verder door te stoten naar het oosten. Hij was toen echter nog in dienst van de Directoire, het bestuur dat tijdens de Franse Revolutie regeerde, en had diens goedkeuring nodig om zijn plan tot uitvoering te brengen.

Expeditie naar Egypte

Die goedkeuring kreeg hij, en in mei 1798 verzamelde hij een vloot van 13 linieschepen, 42 fregatten en 130 transportschepen in de havens van Toulon, Ajaccio , de geboortestad van Napoleon, en Civitavecchia. Voor deze expeditie had hij 34.000 soldaten, matrozen en wetenschappers, en 700 paarden opgetrommeld. Maar om Egypte te kunnen bereiken over zee, moest hij de Britten te slim af zijn. Napoleon bedacht een list om veilig de zee te kunnen doorkruisen en Groot-Brittannië een hak te zetten. Doordat Napoleon het nieuws de wereld in bracht dat hij een invasie van Ierland had beraamd, voer de Britse vloot naar het westelijk deel van het Middellandse Zeegebied en lag de zee voor de schepen van de Kleine Generaal open tot aan Egypte. Onderweg werd zijn vloot nog versterkt tot 55.000 soldaten en matrozen en veroverde hij Malta.

Slag bij de Piramiden Bij aankomst in Egypte op 1 juli 1798   werden de Franse troepen  meteen geconfronteerd met ridders van de Mamelukken, die Egypte al vier eeuwen lang bestuurden. Voordat de veldslag uitbrak, sprak Napoleon zijn troepen toe: “Veertig eeuwen kijken op u neer”. Met deze woorden begon de Slag bij de Piramiden van 21 juli 1798. In vergelijking met de Franse troepen, die slechts één derde van het aantal strijders van de Mamelukken bezaten, leden de Mamelukken een nederlaag door hun verouderde uitrusting. De Mamelukken trokken zich hierna terug vanuit Caïro naar Paslestina. Het leek de Fransen voor de wind te gaan.

Slag van de Nijl

Maar de Engelsen waren inmiddels vastberaden om de Franse vloot op te sporen en tot een halt te roepen. Toen zij deze Franse vloot aantroffen voor de Egyptische kust, leidde dit op 1 augustus 1789 tot de Slag van de Nijl. De Franse vloot werd door de Britten in de pan gehakt. De Fransen in Egypte waren hierna afgesneden van Frankrijk, waardoor Napoleon met zijn leger via Istanbul naar Akko in het huidige Israël trok. Maar al na twee maanden brak Napoleon het beleg af en keerde terug naar Caïro. Onderweg paste hij de tactiek van de verschroeide aarde toe, waarin de Fransen alles wat zij tegen kwamen platbrandden. Terug in Egypte versloeg Napoleon het tweede Ottomaanse leger nabij Alexandrië op 25 juli 1799. Inmiddels had echter het nieuws hem bereikt dat er in Frankrijk onrust heerste. Door dit tumult zag hij zijn kans schoon en vertrok, zonder zijn troepen,  richting Frankrijk, waar hij doormiddel van een staatsgreep op 9 november 1799 aan de macht kwam. De expeditie naar het Midden-Oosten liep na napoleons vertrek uit op een mislukking.

Wetenschappers

Op zijn reis naar Egypte, had Napoleon een groot aantal Franse wetenschappers en kunstenaars meegenomen. Zij hadden de taak Egypte in kaart te brengen. Onder hen bevonden zich Joseph Fourier, Vivant Denon, Claude-Louis Berthollet, Gaspard Monge, Déodat Gratet de Dolomieu en Étienne Geoffroy Saint-Hilaire. Na vertrek van Napoleon uit Egypte nam Klebèr de positie van Napoleon in. Hij zorgde ervoor dat het in kaart brengen en documenteren van de vondsten werd voortgezet. Hierdoor werd ook de steen van Rosetta gevonden, waarop dezelfde tekst in drie verschillende handschriften staat geschreven: Egyptische hiërogliefen, Egyptisch demotisch schrift en het Grieks alfabet. Door deze vondst kon Jean-François Champollion in 1823 als eerste de hiërogliefen ontcijferen.  Het eindresultaat van deze wetenschappelijke expeditie in Egypte was het monumentale Description de l'Égypte, dat werd geschreven tussen 1798 en 1801 en werd uitgegeven in 23 delen in 1809. Er werkten zo’n 160 wetenschappers en 2000 kunstenaars aan het project mee.

Description de l’Egypte

Afgelopen vrijdag barstte het geweld wederom los in Egypte. Een dag na de aanvang van de opstanden, brak er brand uit in het Institute d’Egypte, nabij het Tahir plein, waar de volumes lagen. Tijdens de twaalf uur durende brand stortte het dak van het instituut in. Deze volumes zijn naar alle waarschijnlijkheid niet meer te herstellen. De brandweer probeerde de vlammen te bedwingen met water, wat alleen maar meer schade aan de historische documenten aanrichtte . Sommige verbrande manuscripten waren meer dan tweehonderd jaar oud en zijn nu gereduceerd tot een hoopje as. “De verbranding van zo’n rijk gebouw betekent dat een groot deel van Egyptische historie geëindigd is,” aldus Mohammed al-Sharbouni, directeur van het Institute d’Egypte. De waarde van het verbrande materiaal liep tot in de tientallen miljoenen dollars. Het geweld van dit weekend heeft tevens tien doden geëist en ruim vijfhonderd gewonden.

Klik door naar de website van National Geographic om meer foto's van de verloren historische documenten te zien.

Bron: Archeologie Online