Kerstvrede 1914 kerstbestanden voetbal voetbalwedstrijd eerste wereldoorlog

Hoe een foto uit 1915 symbool kwam te staan voor de Kerstvrede van 1914

De wereld stond versteld toen kranten een week na kerst in 1914 verslag uitbrachten van de tijdelijke Kerstvrede die had plaatsgevonden tussen de geallieerde en Duitse troepen aan het westfront. Al snel gingen er verhalen rond over hoe de vijanden op eerste kerstdag sigaretten met elkaar uitwisselden en zelfs voetbalwedstrijdjes hielden. Dat laatste leek vereeuwigd te zijn op een foto die door velen in verband gebracht wordt met de Kerstvrede, maar is dat wel terecht?

De Kerstvrede

Tijdens de Kerstvrede van 1914 sloten een aantal troepen langs het westfront een tijdelijke vrede om kerst te vieren. Op kerstavond zetten de Duitsers vanuit hun loopgraven verschillende kerstliederen in, wat beloond werd met een luid applaus van beide partijen. De Britten begonnen al snel mee te zingen en op sommige plekken waagden soldaten het zelfs om het niemandsland over te steken. De volgende dag zette de viering zich voort. Dit keer werden er zelfs “cadeautjes” uitgewisseld, zoals chocolade en tabak. Uit een brief van een anonieme soldaat bleek bovendien dat er voetbal gespeeld werd: “Op Eerste Kerstdag speelden we voetbal voor de loopgraven, en we vroegen de Duitsers om een team te sturen zodat we een tegenstander hadden.” Volgens de anonieme soldaat kwam de vriendschappelijke wedstrijd er echter niet, waarschijnlijk omdat de Duitsers de grond te hard vonden doordat het de hele nacht gevroren had.

De befaamde foto

Op bovenstaande beroemde foto, die sindsdien symbool is komen te staan voor de Kerstvrede, is te zien hoe Britse soldaten zich vermaken tijdens een amicaal potje voetbal. Er zijn geen Duitsers te bekennen op de foto. Dat lijkt gek, maar uit historisch onderzoek is dat goed te verklaren. De foto werd namelijk niet genomen aan het front in Vlaanderen of Frankrijk, maar duizenden kilometers verderop, in Griekenland. Ook het jaartal klopt niet, want in plaats van in 1914, werd deze foto op Eerste Kerstdag in 1915 genomen. De Britse soldaten die gefotografeerd werden, waren naar Griekenland gestuurd om Servië te ondersteunen in de gevechten tegen de Bulgaren. De foto komt dus wel uit de Eerste Wereldoorlog en werd toevallig ook op Eerste Kerstdag genomen, maar daar houden de overeenkomsten op. Het verhaal achter deze foto en de reden waarom de Britten zich vermaakten met een potje voetbal is verder onbekend.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Werd er dan helemaal niet gevoetbald?

Hoewel sommige bronnen, zoals de eerdergenoemde brief, wel spreken over voetbalwedstrijdjes, betwijfelen sommige historici of er daadwerkelijk voetbal gespeeld werd tijdens de Kerstvrede. De bronnen die er zijn, zijn veelal van anonieme schrijvers en dus niet te traceren. Daarbij spreken veel bronnen slechts over het idee om een voetbalwedstrijdje te houden, maar niet over het daadwerkelijke voetbal zelf. Andere bronnen spreken over geruchten dat er verder op in de linie gevoetbald werd. Er is geen betrouwbare foto bekend van voetballende soldaten tijdens de Kerstvrede van 1914. Toch zijn er getuigenissen bekend van ex-soldaten waarvan de naam wél bekend is, zoals die van Ernie Williams, die ten tijde van de Kerstvrede 19 jaar oud was. Over het voetballen zei hij: “Ik heb geen idee waar de bal precies vandaan kwam, hij kwam bij de Duitsers vandaan. Er werden goaltjes gemaakt en daarna werd de bal overgetrapt. Ik denk dat er zo’n honderd soldaten meededen. Ik mocht ook een keer trappen. Ik was best goed toen, op mijn 19e. Iedereen leek het naar zijn zin te hebben, er was geen sprake van vijandigheid tussen ons.” Het ging in dit geval dus niet per se om georganiseerde voetbalwedstrijden, maar meer om spontaan balletje-trappen. Volgens historicus Dan Snow is er ook geen bewijs dat er ergens aan het westfront echt een georganiseerde voetbalwedstrijd tussen Britten en Duitsers plaatsvond.

Foutje

Maar hoe kon het dan dat de foto geassocieerd werd met de Kerstvrede van 1914? Precies weten historici het niet. Veel mensen zullen de foto pas na de oorlog gekoppeld hebben aan de Kerstvrede, omdat de geallieerde autoriteiten tijdens de oorlog sterk hun best deden om de verhalen over de kortstondige vriendschap tussen de twee kampen geheim te houden, omdat deze sterk ingingen tegen het vijandbeeld van de Duitsers in geallieerde propaganda. Veel brieven van soldaten werden onderschept of gecensureerd. De geallieerde autoriteiten slaagden hier niet helemaal in, want veel verslagen van de Kerstvrede bereikten het thuisfront en de pers dus wél. Toen het publiek het merkwaardige verhaal veel later toch achterhaalde, kan het dus zijn dat de foto uit 1915 simpelweg uit slordigheid geassocieerd werd met de Kerstvrede.

De foto als symbool voor hoop

Kerstvrede 1914 kerstbestanden voetbal voetbalwedstrijd eerste wereldoorlog Het is echter ook aannemelijk dat de symbolische waarde van de foto een belangrijke rol had. De kranten die de verhalen wel snel oppikten, spraken namelijk uitgebreid over de gemoedelijke sfeer tijdens de Kerstvrede, waarvan het balletje-trappen vaak als hoogtepunt genoemd werd. Het is dus aannemelijk dat mensen de voetballende soldaten op de foto van een jaar later automatisch associeerden met de Kerstvrede. Zoals menslievendheid en vrede centraal staan in de kerstgedachte, leek dit vrolijke beeld ook hoop en onschuld te symboliseren. Het beeld leidde af van het beeld van de oorlog als vijandelijke strijd. Het lijkt daarom logisch dat mensen dit beeld koppelden aan de kerstgedachte. Dus of er nu écht gevoetbald werd of niet, de misplaatste foto werd hoe dan ook een symbool voor een sprankje menslievendheid en vreugde in een periode die bekendstaat om ellende en verschrikking.