Hoe kon een komeet in 1910 paniek veroorzaken?
Zo nu en dan komt er een komeet in de buurt van onze planeet. De mensheid koestert al lang een fascinatie voor deze heldere hemellichamen. Het bekendste voorbeeld hiervan is de komeet Halley. Deze draait in een lange baan om onze zon en komt eens in ongeveer 76 jaar dicht bij de aarde. Daarmee wordt hij voor ons zichtbaar. Toen Halley in 1910 zichtbaar was, veroorzaakte hij een ware komeetmanie. Veel mensen dachten dat het einde van de wereld zou nabij was.
Komeet Halley is vernoemd daar de Britse astronoom Edmond Halley (1656 – 1742). Hij bestudeerde vermeldingen van komeetverschijningen uit 1531, 1607 en 1682 en concludeerde dat het in alle drie de gevallen moest gaan om een en dezelfde komeet die keer op keer verschijnt.
In 1835 kwam de komeet weer in zicht van astronomen, waarbij ze konden berekenen dat de komeet over iets meer dan 74 jaar weer terug zou komen: in 1910. Die verschijning werd een bijzondere om meerdere redenen.
Dat meerdere astronomen die de komeet in 1835 met hun eigen ogen hadden gezien in 1910 nog in leven waren, maakte de verschijning van de komeet voor veel media al bijzonder. Daarnaast waren er nu vele meer technische mogelijkheden om de komeet te bestuderen. De komeet werd rond 20 april van dat jaar met het blote oog zichtbaar, en dat gaf de mogelijkheid om voor het eerst een komeet fotografisch vast te leggen. Daarnaast was het nu mogelijk om spectoscopische gegevens van de komeet te verzamelen. En dat had onvoorziene gevolgen.
Giftige stof in de staart van de komeet
Al sinds de oudheid worden kometen gezien als tekenen van de goden. Vaak dacht men dat het slechte voortekenen waren die oorlog, armoede of honger inluidden. Maar in 1910 was het juist de nieuwe wetenschappelijke informatie die een paniekreactie veroorzaakte. Dankzij spectroscopisch onderzoek van de komeet had men inmiddels ontdekt dat de staart van een komeet de giftige stof Oxalonitril bevat. Als deze stof in aanraking komt met zuurstof, vormt het blauwzuur, een voor de mens zeer giftige vloeistof. Zodoende ontstond de theorie dat het Oxalonitril uit de staart van de komeet zich zou vermengen met de zuurstof op aarde, waardoor de hele mensheid vergiftigd zou worden.
Over de hele wereld werd verslag gedaan van de paniek over het naderende einde. Zo citeerde het Franse tijdschrift L’illustration de astronoom Camille Frammarion dat “het blauwzuurgas de atmosfeer zou binnen dringen en mogelijk al het leven op aarde zou beëindigen”. De komeet zou op 18 mei langs de aarde komen. Dit was dus de datum van het einde. De New York Times meldde dat in New York tijdens de nacht van 18 op 19 mei, hele woonwijken in paniek waren. Veel van de bewoners van deze wijken waren aan het bidden en door heel de stad vonden religieuze diensten plaats. De politie moest zelfs opgeroepen worden om de menigte te kalmeren. Uit Frankrijk kwamen berichten van mensen die op de ochtend van 19 mei dansten op de straten. Ze hadden de Apocalyps overleefd.
Scepsis en paniek
Er bestond ook een gezonde dosis scepsis. De Britse krant The Times meldde bijvoorbeeld dat de wetenschappelijke consensus onder astronomen anders was dan hetgeen Frammarion voorspelde. De New York Times meldde ook weer dat de paus Romeinse burgers die alle zuurstofvoorraden in de stad hadden opgekocht, belachelijk maakte.
Ondanks de scepsis waren veel mensen dus wel echt in paniek. De kerken stroomden vol en huisvrouwen dichtten de kieren bij hun deuren en ramen, om maar dat giftige gas buiten de deur te houden. Gasmaskers waren niet aan te slepen. Oplichters deden er hun voordeel mee door de verkoop van zogenaamde anti-komeet pillen. Ze claimden dat deze pillen je zouden beschermen tegen alle kwalen die het blauwzuurgas konden opleveren. In Texas werden twee van deze pillenmakers zelfs gearresteerd. Hun komeetpillen bestonden uit niets anders dan suiker. De twee moesten echter weer vrijgelaten worden nadat hun klanten hun vrijlating eisten.
Bijgeloof rondom kometen
Dit verhaal over bijgeloof rondom kometen is er slechts een van vele. Zo pleegden bijvoorbeeld 39 leden van de Heaven’s Gate sekte in 1997 ritueel zelfmoord, bij de verschijning van komeet Hale-Bop. Zij dachten dat zij zouden reïncarneren in een buitenaards ruimteschip dat de komeet volgde, waarna zij aan hun nieuwe leven konden beginnen. Meer verhalen lezen over bijgeloof rondom kometen? Klik hier.
Bronnen: Apocalypses: Prophecies, Cults, and Millennial Beliefs Through the Ages door Eugen Weber, Ianridpath, Space.com
