Holland, Nederland of de Lage Landen?

Schaatscoach Jillert Anema haalde zich tijdens de Olympische Spelen in Sotsji van de Amerikanen op de hals gehaald door in een televisie-interview te benadrukken hoe erbarmelijk de schaatsers uit de VS op de Spelen in Sotsji hebben gepresteerd. Talkshowhost Stephen Colbert greep de situatie aan om Nederland door het slijk te halen. 'Ze kunnen niet eens beslissen hoe hun eigen land heet. Is het Holland, The Netherlands, The Low Country, het Canada van België? Daarom noem ik het ‘de linkerbocht van Hitler'.’ Colbert stelt wel een interessante vraag. Hoe komt Nederland aan zijn naam?

Geschiedenis naamgeving Nederland vanaf de 1e eeuw

In de Romeinse tijd werd het zuiden van het huidige Nederland ‘Germania Inferior’ genoemd. Het gebied besloeg tevens delen van België en Duitsland en werd bestuurd vanuit de hoofdstad Colonia Agrippina, de stad die tegenwoordig Keulen heet. Tot in de middeleeuwen hield de Germania Inferior stand.

Lotharingia

Vanaf de vroege middeleeuwen besloeg het hertogdom Lotharingen (Lotharingia in het Latijn) een groot deel van het huidige Nederland. Samen met delen van Duitsland, Noord-Frankrijk en België was Lotharingen een onafhankelijk koninkrijk. In de 10e eeuw werd het gebied opgesplitst in Neder-Lotharingen en Opper-Lotharingen. Voor het eerst werd het woord ‘neder’ in de officiële naamgeving van het geografisch lager gelegen gebied geïntroduceerd.

Holland

De naam Holland dook voor het eerst op in de 11e eeuw. Het woord stamt af van ‘Holtland’, wat ‘Houtland’ betekent. Men weet niet precies welke bosrijke gronden Houtland genoemd werden. In het algemeen wordt aangenomen dat de omgeving van Haarlem ‘Holtland’ werd genoemd. In 1101 werd voor het eerst gesproken over het Graafschap Holland. Het gebied was ongeveer zo groot als de provincies Noord- en Zuid-Holland samen.

Niderlant en Niderlande

De woorden Niderlant en Niderlande werden voor het eerst gebruikt in het jaar 1275. De geestelijke Berthold van Regensburg schreef over de verschillen tussen de dialecten van mensen in ‘Oberlant’, een gebied in Duitsland, en de lager gelegen delen van Noordwest-Europa. Met zijn woorden werd het gebied tussen de Maas en de Rijn aangeduid.

Lage Landen in de Bourgondische tijd

Tussen 1384 en 1482 werd een groot deel van Nederland geregeerd door de Hertogen van Bourgondië. De Fransen noemden het gebied ‘les pays de par deça’ ofwel 'de landen van herwaarts over' waarmee zij 'deze landen hier, direct om ons heen' bedoelden. Het gebied dat nu Nederland is werd economisch steeds belangrijker voor het rijk, waardoor de Bourgondiërs het een eigen naam gaven. Rond 1400 stond Nederland bekend als ‘de Lage landen bij de zee’. In de 15e eeuw werd het woord ‘Nederlanden’ voor het eerst gebruikt om het gebied aan te duiden. Het woord heeft een geografische en geen etnische oorsprong, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk.

De Nederlanden in de 16e eeuw

Het rijk werd in 1482 overgenomen door het huis van Habsburg. Landvoogdes Maria van Hongarije gebruikte in de 16e eeuw de woorden ‘pays de par deçà’ en ‘pays d'embas’ (het land van beneden) wanneer zij sprak over haar gebied. Vanaf halverwege de 16e eeuw werd de term ‘de Nederlanden’ het vaakst gebruikt. Het buitenland verkoos ook de meervoudsvorm voor Nederland. In het Frans heette het gebied in de 16e eeuw Pays-Bas, in het Italiaans Paesi Bassi, in het Zweeds Nederländerna en in het Duits Niderlanden. 

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 

Tussen 1588 en 1795 heette Nederland de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Ook de Verenigde Provinciën of de Zeven Verenigde Gewesten waren gangbare benamingen voor Nederland in deze tijd. Tussen 1795 en 1801 werd Nederland de Bataafse Republiek genoemd. Onder Lodewijk Napoleon werd Nederland voor het eerst een Koninkrijk, het Koninkrijk Holland bestond tussen 1806 en 1810. 

Koninkrijk der Nederlanden

In 1815 werd bij het Congres van Wenen besloten dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden weer verenigd werden. Koning Willem I werd de monarch van het Koninkrijk der Nederlanden. In 1830 scheidde België zich echter weer af. Vanaf deze afscheiding is Nederland de officiële naam van het huidige Nederland. De naam Holland werd tevens vaak gebruikt om het hele land aan te duiden, omdat deze provincies de belangrijkste bijdrage leverden aan de economie van het land.