Hongerstakingen: succes of tragedie

Al eeuwen terug werden hongerstakingen als onderhandelings- en machtsmiddel gebruikt, maar ze hebben niet altijd een goede afloop.

Hongerstaking

Al eeuwen lang werden hongerstakingen ingezet al vorm van protest. Een hongerstaking heeft voornamelijk resultaat door media-aandacht, zodat de publieke opinie over de staking de druk op voert op de autoriteiten. Het menselijke lichaam kan verrassend lang zonder voedsel, maar een langdurige hongerstaking heeft wel zeer zware consequenties voor het lichaam. In de eerste drie dagen gebruikt het lichaam alle ‘gewone energie’ uit het lichaam. Na deze dagen gaat het lichaam over op afbraak van de vetopslag en na drie weken begint de werkelijke verhonger-modus. Tijdens dit verhongeren breekt het lichaam spieren, merg en organen af.

Dwangvoeren

Als oplossing voor de hongerstaking kan er over worden gegaan op dwangvoeren, waarbij er gedwongen een buis door de keel of neus van de staker gaat om zo voedsel in de maag te brengen. In 1975 werd er bij de Declaratie van Tokyo door de World Medical Association afgesproken dat het dwangvoeren verboden is wanneer de staker rationeel besluit zichzelf te willen verhongeren. Toch zijn er voorbeelden waarbij gevangenen gedwongen gevoerd worden, zoals bijvoorbeeld het geval is geweest bij enkele gevangenen in het omstreden Amerikaanse gevangeniskamp Guatanamo Bay.

Hongerstakingen door suffragettes

Voor de suffragettes, voorvechters voor vrouwenrechten, werd de hongerstaking aan het begin van de twintigste eeuw een belangrijke middel om hun doel te bereiken. De eerste vrouw die een hongerstaking begon was Marion Wallace Dunlop van de Women’s Social and Political Union. Dunlop werd gearresteerd tijdens een protest omdat zij stenen zou hebben gegooid tegen het huis van de premier en werd gevangen gezet op 5 juli 1909. Ze begon aan een hongerstaking. Na een staking van 91 uur lieten de autoriteiten haar vrij, omdat ze bang waren voor de gezondheidsrisico’s en de eventuele gevolgen wanneer Dunlop iets zou overkomen. Als gevolg van Dunlops hongerstaking besloot de Britse overheid over te gaan op dwangvoeren wanneer gevangenen een hongerstaking zouden ondernemen. In de jaren daarna ondernamen nog verschillende suffragettes, waaronder de Amerikaanse Alice Paul, hongerstakingen om het belang van hun strijd om de rechten van de vrouw te benadrukken.

Hongerstakingen door Mahatma Ghandi

Eén van de bekendste hongerstakers was de Indiase politicus Mahatma Ghandi (1869-1948), die een belangrijke bijdrage leverde aan India’s onafhankelijkheid. Ghandi heeft tijdens zijn leven zeker zeventien keer gevast. Hij werd diverse malen opgepakt door de autoriteiten en tijdens zijn gevangenschap ging hij over in een vreedzaam protest: de hongerstaking. In april 1914 vastte hij maar liefst vierentwintig dagen, maar dit zonder resultaat. In 1919, 1921 en 1922 ondernam hij hongerstakingen om wantoestanden in India door het Britse bestuur aan de kaak te stellen en te pleitten voor vrede. In 1924 onderging hij een hongerstaking van 21 dagen met de bedoeling om de verdeeldheid onder moslims en hindoes in India op te heffen. Hij beëindigde zijn hongerstaking toen er gezamenlijk uit zowel de islamitische als de hindoeïstische heilige boeken werd voorgelezen. Ghandi ging na deze tijd nog diverse malen over tot een hongerstaking, alleen of in een groep, zowel in gevangenschap als in vrijheid. Zijn hongerstakingen waren een succesvolle methode voor protest tegen de Britten, omdat zij vreesden voor een revolutie wanneer Ghandi zou sterven van de honger.

Ierse onafhankelijkheidsstrijders beginnen hongerstaking

De Ierse Thomas Ashe leidde de hongerstaking van gevangenen tegen de Britse overheid nadat hij samen met een groep demonstranten na de Paasopstand in 1916 was opgepakt. Kort na zijn eerste hongerstaking werd hij vrijgelaten toen er berichten naar buiten kwamen dat de gevangenen slecht werden behandeld. Slechts drie maanden later werd hij in augustus 1917 weer opgepakt en opnieuw ging hij over tot een hongerstaking. Op 25 september 1917 stierf hij nadat gevangenisbewaarders hem gedwongen hadden gevoerd. In de rechtszaak die op zijn dood volgde veroordeelde de jury de gevangenisbewaarders omdat zij ‘barbaars en gevaarlijk’ waren omgegaan met Ashe. Zijn dood had een grote impact op de samenleving en het verzet tegen de Britten nam toe.

In navolging van Ashe besloot ook Terence MacSwiney, een leider van het Ierse verzet, na zijn arrestatie in november 1917 te vasten. Na drie dagen werd hij bevrijd. In augustus 1920 werd MacSwiney wederom gearresteerd en besloot hij te vasten in protest tegen zijn oneerlijke proces. Zijn hongerstaking, waarvoor hij bijval kreeg van elf andere gevangenen, kreeg veel internationale media-aandacht en was hierdoor een doorn in het oog voor de Britse overheid. Op 20 oktober 1920 raakte MacSwiney in een coma, om vijf dagen later te overlijden. De pogingen om het onder dwang te laten eten mislukten. In totaal duurde MacSwineys hongerstaking maar liefst 74 dagen.

Hongerstaking Plein van de Hemelse Vrede

Tijdens de studentenprotesten op het Tiananmenplein, ofwel het Plein van de Hemelse Vrede, in China 1989 werden er massale hongerstakingen gehouden. Toen de overheid niet inging op hun eisen besloten honderden studenten een week lang te vasten vanaf 13 mei 1989. Deze hongerstaking leidde ertoe dat door het hele land studenten op hun campus gingen vasten. De hongerstaking begon twee dagen voor de komst van de Russische leider Gorbatsjov. De Chinese autoriteiten werden op deze manier flink onder druk gezet, omdat ze door de massale protesten niet goed voor de dag zouden komen. Ondanks het vreedzame verzet van de Chinese studenten liep het protest op het Plein van de Hemelse Vrede later dat jaar dramatisch af.

Vasten uit solidariteit door Mia Farrow

De actrice en activiste Mia Farrow begon in 2009 een hongerstaking om te protesteren tegen de gewelddadigheden in Darfur. Door te bloggen en YouTube-filmpjes te maken over haar hongerstaking en het conflict hoopte ze aandacht te genereren voor de wantoestanden in Darfur. Na twaalf dagen beëindigde ze haar hongerstaking, nadat een arts had aangegeven dat haar gezondheid er ernstig onder leed. De Unicef-ambassadrice was erg teleurgesteld dat zij haar doel van drie weken vasten niet had behaald, maar zei niet langer in staat te zijn om door te gaan.