I, Claudius: de spannende variant van Romeinse geschiedenis

De boeken I, Claudius en Claudius the God werden respectievelijk in 1934 en 1935 geschreven door Robert Graves. Deze boeken zijn geschreven als zijnde  autobiografieën van de hand van Claudius, die de vierde keizer van het Romeinse Rijk werd. In de populaire werken van Graves wordt na complotten nogal wat afgemoord. Het is dan ook geschreven als historische fictie, maar Graves wordt geroemd om zijn historische correctheid. In hoeverre is dit waar?

Het verhaal van Graves wordt vooral spannend als de eerste keizer van de Julisch-Claudische dynastie wordt gekroond: Augustus. Claudius kwam in 10 v.Chr. pas ter wereld, toen Augustus al zo’n 20 jaar het keizerschap in handen had.

Een stotterende idioot?

Claudius werd gedurende zijn jeugd belachelijk gemaakt door zijn familie omdat hij stotterde, verlegen was en mank liep. Dit maakt hem in het verhaal van Graves de perfecte toeschouwer: hij ziet alle machinaties die in de familie plaatsvinden, maar hoeft vrijwel nooit voor zijn eigen leven te vrezen.  Door zijn tekortkomingen denkt bijna iedereen dat Claudius een domme idioot is.

Historicus Claudius

Claudius hield veel van historie en schrijven. Zo is bekend dat hij een geschiedenis van de Etrusken en een woordenboek Etruskisch moet hebben geschreven. Deze zijn net als de autobiografie die hij schreef verloren gegaan. Volgens Graves bezocht Claudius hem in een droom, om te vertellen dat Graves de taak kreeg zijn ‘echte biografie’ te schrijven. Aldus ontstond I, Claudius. De twee boeken zijn bovendien verwerkt tot een succesvolle mini-serie door de BBC in 1976.

Moorden, moorden en nog eens moorden

De boeken van Graves zijn om één reden enorm spannend: vrijwel niemand overlijdt op natuurlijke wijze. De tweede vrouw van Augustus, Livia, is de spil in vrijwel alle complotten. Om haar zoon Tiberius (geen zoon van Augustus) op de troon te krijgen, moeten alle favorieten van Augustus één voor één uit de weg worden geruimd. Ten slotte vergiftigt Livia zelfs haar man. Met Tiberius op de troon beginnen de vele moorden pas echt. Tiberius en zijn opvolger Calligula richten allebei een waar bloedbad aan. Calligula doodt zelfs zijn eigen vader om aan de macht te komen.

Claudius de keizer

Calligula is zo waanzinnig tijdens zijn keizerschap, dat zijn eigen praetoriaanse garde hem om het leven brengt.  Claudius, die uit angst voor de garde zichzelf achter een gordijn verstopt, wordt tot zijn verbazing de nieuwe keizer. Heel zijn leven mocht Claudius geen publieke functie vervullen, maar een nieuwe keizer is nodig om een burgeroorlog te voorkomen. Eenmaal op de troon blijkt Claudius een efficiënt en intelligent leider, zeker vergeleken met zijn twee voorgangers. Uiteindelijk wordt Claudius, net als iedereen in de boeken, vermoord. Zijn vierde vrouw Agrippina, de dochter van zijn vermoorde broer Germanicus, wil haar zoon Nero aan de troon helpen. Op deze manier is de cirkel in het verhaal weer rond.

Latijnse bronnen

Kan I, Claudius met zoveel complotten en moorden wel historisch correct zijn? Graves baseert zich wel op de Latijnse bronnen die over de periode zijn geschreven. Zo heeft hij bijvoorbeeld zelf de geschiedenis van Seutonius vertaald van Latijns naar Engels voor zijn werk. Het probleem met de bronnen is echter dat de mannen die ze  schreven niet zelf aanwezig waren bij de gebeurtenissen. Bovendien werden deze mannen sterk beïnvloed door hoe de Romeinen in hun levensperiode dachten over de keizers die zij behandelden.

Het Calligula probleem

Calligula was een voorbeeld van een zeer impopulaire keizer,  waardoor Romeinse historici hem allerlei waanzinnige handelingen toedichtten. Het is moeilijk voor een schrijver als Graves om in te schatten in hoeverre deze beschrijvingen van Calligula ook daadwerkelijk gebeurd zijn. Graves heeft wel de geschiedenis overduidelijk aangedikt.

Historische fictie

Sommige leden van de Julisch-Claudische dynastie kwamen wel onder verdachte omstandigheden om het leven, zoals Germanicus (de zeer populaire vader van Calligula). Germanicus’ leven kwam echter tot een einde in Antiochië en geen bron wijst met de beschuldigende vinger naar de jonge zonn Calligula, die op dat moment in Rome was. Zo zijn er meer voorbeelden te noemen. Het is bijvoorbeeld niet waarschijnlijk dat Livia haar man Augustus heeft laten vermoorden. Voor zover men weet stierf Augustus een natuurlijke dood. Historici denken alle complottheorieën rond Livia gefabriceerd zijn door politieke tegenstanders.  Niettemin levert I, Claudius van Graves wel veel lees- en kijkplezier op.

Leestip:

Dodenlijst - Appianus en Cassius Dio over het bloedige verleden van keizer Augustus
Redactie: Willem van Maanen en Marco Poelwijk (vert.)
ISBN: 9789087044923
Uitgever: Verloren
Prijs: €10,-

Bestel Dodenlijst - Appianus en Cassius Dio over het bloedige verleden van keizer Augustus