Internationale Vrouwendag – 3 ‘eerste vrouwelijke ambtenaren’

8 maart 2018 is het weer Internationale Vrouwendag. Het doel van die dag is om aandacht te geven aan thema’s als economische zelfstandigheid, huiselijk geweld en andere aandachtspunten op het gebied van emancipatie en participatie. De overheid heeft daarin een voorbeeldfunctie, daarom belichten wij drie van Nederlands ‘eerste vrouwelijke ambtenaren’.

Truus Beliën: de eerste vrouwelijke burgemeester

Hoewel de eerste vrouwelijke premier van Nederland nog op zich laat wachten, was er in 1946 wel een ander unicum. Op 16 april van dat jaar werd er voor het eerst een vrouw tot burgemeester benoemd. Geertruida Catharina Theresia Maria (Truus) Beliën, geboren in Oirschot op 20 november 1902), was de eerste en lange tijd enige vrouwelijke burgemeester van Nederland.

Truus Beliën was de dochter van een onderwijzer en werkte zelf van 1924 tot 1932 ook als onderwijzeres. In 1932 stopte zij met werken toen ze in het huwelijk trad met Jan Smulders, de burgemeester van de Noord-Brabantse gemeente Oost-, West- en Middelbeers. Jan Smulders vond op 20 april 1945, iets meer dan twee weken voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, de dood als gevolg van zijn verzet tegen de Duitse bezetters.

Na de oorlog solliciteerde Truus Smulders-Beliën naar de functie van burgemeester. Aanvankelijk werd zij als tweede op de aanbevelingslijst geplaatst, maar door ingrijpen van minister Louis Beel werd zij toch als burgemeester benoemd. Desalniettemin verkreeg zij niet ook, zoals dat in kleinere gemeenten gebruikelijk was, de functie van gemeentesecretaris.

Beliën bleef achttien jaar lang de enige vrouwelijke burgemeester van Nederland, totdat op 16 oktober 1964 nog twee andere vrouwen tot burgemeester werden benoemd.

Dina Sanson: de eerste politieagente

De politie werd lange tijd – en wordt soms nog steeds – als een echt mannenbolwerk gezien. Maar al in 1911 trad er voor het eerst een vrouw toe tot de Nederlandse politie. Dat was Dina Sanson, politie-assistente bij de zedenpolitie in Rotterdam.

Dina Sanson werd op 21 mei 1868 geboren in Rotterdam. Ze was de dochter van Bernard Sanson en Rebecca Hijmans, en behaalde het diploma Armenzorg aan de School voor Maatschappelijk Werk in Amsterdam. Eenmaal terug in Rotterdam ging Sanson aan de slag als maatschappelijk werkster. Ze werd ook secretaresse van de Vereniging voor Joodse Kinderzorg te Rotterdam.

Vanaf 1901 werden verscheidene nieuwe wetten aangenomen in Nederland. In 1901 werd de Leerplichtwet aangenomen, die leerlingen tussen de 6 en 12 jaar verplichtte om naar school te gaan. De Kinderwetten van 1905 maakten het mogelijk om minderjarigen in risicovolle thuissituaties te onttrekken aan het ouderlijk gezag. En de Zedelijkheidswet van 1911 verbood prostitutie, pornografie en het verleiden van minderjarigen. Deze nieuwe wetten konden echter alleen gehandhaafd worden als er ook lokale controle plaatsvond, wat door de plaatselijke en geheel uit mannen bestaande politiekorpsen als een uitdaging gezien werd.

Het nieuw opgerichte Bureau Kinder- en Zedenpolitie bestond dan ook uit drie vrouwen, waaronder Dina Sanson. Sanson was de eerste politieagente in Nederland met opsporingsbevoegdheid, en verdiende een bescheiden 1.000 gulden per jaar voor haar werk.

Jeanine Hennis-Plasschaert: de eerste vrouwelijke minister van Defensie

Dat er ook in de eenentwintigste eeuw nog ambten zijn waar voor het eerst een vrouw voor kan worden aangesteld, bleek met de aanstelling van Jeanine Hennis-Plasschaert in 2012 als eerste vrouwelijke minister van Defensie. Hoewel dat volgens hoofdredacteur Margriet van der Linden van het vrouwenblad Opzij elders heel gewoon is, was het voor Nederland in 2012 uniek dat een vrouw de leiding kreeg over ‘een van oudsher mannendomein, met tanks, vliegtuigen en geweren’.

Jeanine Antoinette Hennis-Plasschaert werd op 7 april 1973 geboren in Heerlen. Ze volgde haar middelbare schoolopleiding aan het katholieke St.-Antoniuscollege in Gouda en volgde haar beroepsopleiding aan de Europese Academie voor Secretariaat in Utrecht. Van 2000 tot juli 2004 was Jeanine Hennis-Plasschaert werkzaam als politiek assistente van het College van B&W in de gemeente Amsterdam, en voornamelijk als assistent van VVD-wethouder Mark van der Horst.