Jean Jaurès: socialistisch verzet tegen de Eerste Wereldoorlog

Op 29 januari 2017 won Benoît Hamon de voorverkiezingen van de Socialistische Partij in Frankrijk. Hiermee won de linkerflank van de socialistische partij, en is Benoît Hamon een presidentskandidaat in Frankrijk. Dit is een mooi moment om terug te blikken op een zeer invloedrijk socialist uit Frankrijk, Jean Jaurès. Jean Jaurès was betrokken bij de vorming van een sterke socialistische partij in Frankrijk. Ook bleef hij tot de laatste minuut tegenstander van conflict in Europa aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Zijn strijd tegen de oorlog zou hem uiteindelijk het leven kosten.

De jonge jaren van Jean Jaurès

Jean Jaurès werd geboren in 1859 en groeide op in een aan lager wal geraakte gezin uit de middenklasse. Jaurès bleek een uitstekende leerling te zijn. Op de middelbare school haalde hij uitsluitend goede resultaten, waarna hij een beurs kreeg voor de École Normale Supérieure in Parijs. Nadat hij hier zijn diploma haalde, was hij van 1881 tot 1883 actief als schoolleraar. Van 1883 tot 1885 gaf hij les aan de Universiteit van Toulouse.

Jaures wordt socialist

Daarna trad hij in de politiek. In 1885 werd hij verkozen, maar hij behoorde nog niet aan een bepaalde partij. In de verkiezingen van 1889 verloor hij zijn zetel, ging terug naar de Universiteit van Toulouse, en behaalde hier in 1891 zijn doctoraat in de filosofie. Toch bleef hij gericht op de politiek. In 1892 braken in Carmaux stakingen uit van mijnwerkers. Jean Jaurès steunde hen en verkreeg enige populariteit. Hierdoor wist hij in 1893 zijn zetel te heroveren. Jean Jaurès zag zichzelf intussen als socialist. Hij steunde echter niet alle ideeën van Marx, wat terug te zien is aan de partij waar hij zich bij aansloot: de Onafhankelijke Socialisten. Er waren vijf socialistische partijen, Jean Jaurès sloot zich aan bij de minst revolutionaire.

Jean Jaurès en de Dreyfusaffaire

Tijdens de Dreyfusaffaire was Jaurès een fel verdediger van kapitein Dreyfus. Andere socialisten, met name de marxisten, vonden dit onverantwoord: Dreyfus was immers afkomstig uit de middenklasse én officier in het leger. In 1898 verloor Jaurès wederom zijn zetel. Hierna besloot hij te schrijven. Hij begon aan een boek waarvoor hij nog lange tijd herinnerd zou worden: ‘Histoire socialiste de la Révolution francaise.’

Twee socialistische partijen in Frankrijk

In 1899 hielden de Franse socialisten, ondanks hun verdeeldheid over o.a. de Dreyfusaffaire, een eerste gezamenlijk congres. Kort na dit congres ontstond er een splitsing onder de socialisten: een deel (Parti Socialiste Francais) steunde de linkse regering om zo de Republiek in stand te houden, een ander deel weigerde de regering te steunen en predikte een klassenoorlog (Parti Socialiste de France). Jaurès steunde de Parti Socialiste Francais. In 1902 verkreeg hij wederom een zetel, en bleef de regering steunen in diens hervormende beleid.

De Tweede Internationale

In 1902 vond een congres plaats van de Tweede Internationale, georganiseerd in Amsterdam. Hier veroordeelde men de participatie van socialistische partijen in ‘bourgeoisie’ regeringen. Hieronder viel de Parti Socialiste Francais van Jaurès. Het gevolg was dat de twee Franse socialiste partijen zich in 1905 samenvoegden. Zo ontstond de Section Francaise de l’Internationale Ouvrière. Zij steunden de regering niet. Jean Jaurès werd intussen geleidelijk aan populairder, en tegen 1914 wist had hij het grootste deel van de partij weten te overtuigen van het nut van de hervormingen.

Jean Jaurès aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog

Jean Jaurès was kort voor de Eerste Wereldoorlog uitgegroeid tot een van de kopstukken van de SFIO. Jaurès probeerde conflict actief te voorkomen. Hij was fel gekant tegen de Franse invasie van Marokko, daar deze internationale spanningen tot een hoogtepunt bracht. Hij was tegen de Frans-Russische alliantie, en wantrouwde de Brits-Franse alliantie. Hij vond dat deze allianties een veel te anti-Duits geluid lieten horen, en was bang dat een oorlog in de hand gewerkt werd. Jaurès nam een rol op zich die hem niet geliefd maakte: hij probeerde Frankrijk en Duitsland via diplomatiek overleg weer dichter bij elkaar te brengen. Ook poogde hij grote stakingen te organiseren die moesten voorkomen dat een oorlog zou uitbreken. Dit maakte hem vooral onder nationalisten in Frankrijk een gehaat man.

Dood van Jean Jaurès en de Union Sacreé

Zijn anti-militaristische houding, gecombineerd met zijn fervente pogingen om een oorlog met Duitsland te voorkomen, werden Jaurès uiteindelijk fataal. Kort voor zijn moord hield Jaurès nog een rede voor het Franse parlement over de, volgens hem, Russische invloed over het buitenlandse beleid van Frankrijk. Hierin stelde hij de vraag: “gaan we een wereldoorlog beginnen?” Dit bleek inderdaad het geval te zijn: op 31 juli 1914 werd Jean Jaurès doodgeschoten door een fanatieke nationalist, Raoul Villain. De socialisten besloten de Union Sacreé te steunen. Zij zouden het vaderland verdedigen tijdens de oorlog met Duitsland en de oorlogsinspanningen niet saboteren. Enkele dagen na de moord op Jaurès brak de oorlog tussen Duitsland en Frankrijk uit. Zo overwon het nationalisme na de dood van Jaurès toch de antimilitaristische houding van veel socialisten.