Jodocus Hondius: cartograaf in de Gouden Eeuw

We hebben een zeldzame hemelglobe uit 1601 aangekocht. Het is een van de eerste globes waarop de sterren van het zuidelijk halfrond staan afgebeeld.

Zo meldt de website van het Scheepvaartmuseum. De globe is overgenomen uit een Duitse privécollectie en werd ooit gemaakt door Jodocus Hondius, een van de belangrijkste Nederlandse globemakers uit de Gouden Eeuw.

Jodocus Hondius werd geboren op 14 oktober 1563 in het Vlaamse Wakken. In zijn jeugd verhuisde hij naar Gent, waar hij de kunst van het graveren en tekenen leerde. Later specialiseerde hij zich in kalligrafie. Hij gebruikte de achternaam Hondius, een gelatiniseerde versie van zijn achternaam De Hondt. Dit was in die tijd gebruikelijk onder geleerden. Toen Gent onder Spaans gezag kwam vluchtte hij naar Londen. Daar ontmoette hij in het milieu van gevluchte Vlaamse en Nederlandse protestanten zijn vrouw, Colletta van de Keere.

In Londen had Hondius uitgebreid contact met de Engelse ontdekkingsreizigers Francis Drake, Thomas Cavendish en Walter Raleigh. Hierdoor deed hij veel kennis op over geografie en het tekenen van kaarten. Hij richtte zich op de cartografie en maakte zijn kaarten op basis van officiële reisverslagen en ooggetuigenverklaringen van ontdekkingsreizigers. In 1593 keerde hij terug naar de Lage Landen en vestigde hij zich in Amsterdam. De wiskundige rekeninstrumenten die hij in Londen had gemaakt nam hij mee. Daarmee maakte hij globes en kaarten die goed verkocht werden.

In 1597 was de ‘Eerste Schipvaart’, een verkenningsvloot uit Azië, teruggekeerd naar de Lage Landen. Onderweg was veel nieuwe kennis opgedaan, informatie die Hondius combineerde met een reeks nieuwe sterrenbeelden die de cartograaf Petrus Plancius had gegroepeerd. Hondius was de eerste die dit alles afbeeldde op een globe. Dit soort wereldbollen waren rond 1600 erg populair als gevolg van de enorme belangstelling in Europa voor geografie en de onontdekte gebieden van de wereld.

De hemelglobe uit 1601, die nu is aangekocht door het Scheepvaartmuseum, verkeert in uitzonderlijk goede staat en behoort tot een serie waarvan voor zover bekend nog vijf exemplaren zijn overgebleven. Globes als deze werden niet alleen gekocht door handelaren en geleerden, maar werden ook daadwerkelijk op schepen gebruikt als navigatiehulpmiddel.