Joegoslavië tribunaal: de opvolger van Neurenberg
Het voor de rechter brengen van dictators en andere (hooggeplaatste) oorlogsmisdadigers is een relatief nieuw fenomeen. Vroeger dacht men er niet aan om een dictator of veroveraar voor de rechter te brengen. Vaak werden die gewoon een kopje kleiner gemaakt, maar vaak ook gebeurde er na de val van zo'n veroveraar helemaal niets van dien aard. Napoleon zette heel Europa in brand, maar is daarvoor nooit berecht. Ook keizer Wilhelm II werd na de Eerste Wereldoorlog niet vervolgd, maar kon zijn ballingschap rustig uitzitten in Nederland.
Dat het niet tot rechtszaken kwam had ook alles te maken met het feit dat er geen internationale organisaties waren die rechtsbevoegd waren om dergelijke rechtszaken te voeren. Dat veranderde tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1943 werd door de geallieerde mogendheden Amerika, Rusland en Engeland de verklaring van Moskou getekend. Deze verklaring, die o.a. De behandeling van oorlogsmisdadigers vastlegde, was de basis voor het eerste tribunaal: Internationale Militaire Tribunaal. Beter bekend als de Processen van Neurenberg.
Verenigde Naties krijgen rechtsbevoegdheid
Op dezelfde conferentie waar de Verklaring van Moskou werd ondertekend, werden ook de grondslagen gelegd voor een nieuwe internationale organisatie die als opvolger moest dienen voor de Volkenbond: de Verenigde Naties. Hoewel de processen van Neurenberg nog onder leiding van de geallieerde mogendheden werden gevoerd, was het voor iedereen duidelijk dat dergelijke tribunalen alleen onder een dergelijke internationale organisatie kon worden ingesteld. Een ander land heeft immers geen rechtsbevoegdheid op het grondgebied van een soeverein land, of over de misdaden die daar begaan worden. De VN kreeg die rechtsbevoegdheid wél.
Ad hoc reageren
In navolging van Neurenberg volgden er andere tribunalen, zoals het Joegoslavië tribunaal in 1993, het Rwanda tribunaal in 1994, en het Sierra Leone tribunaal in 2000. Al deze tribunalen waren ad hoc reacties op ernstige gebeurtenissen op het wereldtoneel. De toenemende behoefte aan internationaal strafrecht resulteerde in 2002 uiteindelijk in de oprichting van het Internationaal Strafhof. Een permanent hof dat verdachten van genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid kan vervolgen.
Statuut van Rome
Het strafhof staat los van de Verenigde Naties, maar werkt er wel nauw mee samen. Het hof ontleent zijn jurisdictie niet aan de VN, maar aan het Statuut van Rome. Dat betekent ook dat alleen landen die dit statuut hebben geratificeerd, onder de rechtsmacht van het hof vallen. Een aantal staten, waaronder grote landen als Amerika en Rusland, hebben het statuut tot op heden nog niet geratificeerd.
