John Hawkins: 'sir' of piraat?

John Hawkins was een Engels marinecommandant, scheepsbouwer en één van de belangrijkste zestiende-eeuwse zeelieden. Hij speelde een grote rol bij het verslaan van de Spaanse Armada in 1588. Toch was het niet alleen maar positief wat deze ‘sir’ heeft gedaan in zijn leven. Het ging zelfs zo ver, dat een nazaat van John bijna 450 jaar na zijn overlijden excuses heeft gemaakt voor de rol van John Hawkins in de wereldgeschiedenis.

Johns leven in het kort

John Hawkins werd in 1532 geboren in Plymouth. Zijn vader, William Hawkins, was een handelaar en zeevaarder. Hij was een vertrouweling van Hendrik VIII en was een van de belangrijkste kapiteins van Engeland. John groeide hiermee op en zou later zijn vader achternagaan. John kreeg een goede opleiding en zou veel reizen gaan maken. Ook samen met zijn neef, Sir Francis Drake, zou hij de zee opgaan. Niet alleen op zee, maar ook als architect van de marine werd Hawkins heel belangrijk voor Engeland. Door zijn invloed wist Engeland de strijd met de Spaanse Armada te winnen, waarna John geridderd werd. Op 12 november 1595 overleed hij tijdens een reis. Zijn zeemansgraf bevindt zich voor de kust van Puerto Rico.

Lucratief driehoeksverkeer

In de jaren 1562-63 maakte John Hawkins namens een groep rijke Londense handelaren zijn eerste reis. Het doel van de reis was de handel in slaven. De winst was zo hoog dat zelfs koningin Elizabeth I hem besloot te steunen, waardoor hij een tweede reis kon plannen. Hoewel hij niet de eerste was die slaven naar Engeland bracht, werd John Hawkins de pionier van de slavenhandel, omdat hij als eerste gebruik maakte van het lucratieve driehoeksverkeer tussen Europa, Amerika en Afrika. Door deze driehoekshandel was deze handelaar tevens de eerste die de aardappel in 1565 naar Europa heeft gebracht. Hawkins en zijn bemanning waren ook de eerste Europeanen die kennis maakten met tabak.

Strijd met de Spanjaarden

Zijn derde reis in 1567-69, waar ook Francis Drake bij aanwezig was, eindigde rampzalig. Bij San Juan de Ulua werd de kapitein met zijn bemanning verrast door de Spaanse vloot. Van de zes schepen wisten alleen de twee schepen van Hawkins en Drake te ontsnappen. Deze gebeurtenis zou het begin zijn van een lange strijd tussen de Engelsen en de Spanjaarden, die eindigde in 1588. In 1577 werd Hawkins penningmeester van de Engelse zeemacht. Hierdoor had hij de mogelijkheid om alle schepen te vernieuwen, sneller te maken en te voorzien van wapens. Het waren al deze vernieuwingen waardoor de Spaanse Armada in 1588 verslagen kon worden. Door de rol die Hawkins hierbij gespeeld heeft, werd hij geridderd en mocht hij zich Sir John Hawkins noemen.

Zorg voor oude & zieke zeelieden

Francis Drake en John Hawkins vonden dat er meer gezorgd moest worden voor de oude en zieke zeelieden. In 1590 riepen zij een liefdadigheidsinstelling in het leven die hiervoor moest zorgen. Twee jaar later werd er ook een ziekenhuis gebouwd. In Chatham kwam er nog een tweede ziekenhuis, die werd vernoemd naar Hawkins. De instelling bestaat vandaag de dag nog steeds en zorgt voor zieke of gehandicapte mannen en vrouwen die voor de Engelse marine hebben gewerkt. De laatste reis maakte Hawkins in 1595. Hij reisde met 27 schepen naar de gebieden in West-Indië die in bezit waren van de Spanjaarden. Hawkins zou hier nooit aankomen, hij overleed op 12 november. Zijn zeemansgraf is vlak voor de kust van Puerto Rico.

‘Sir’ of piraat?

John Hawkins heeft ontzettend veel betekend voor de Engelsen. Hij heeft ervoor gezorgd dat de Spanjaarden werden verslagen en heeft de basis gelegd voor technische innovaties in de marine. Aan de andere kant heeft hij zich veel bezig houden met piraterij en zijn geld verdiend met de slavenhandel. Hij is geridderd voor zijn optreden in 1588 tegen de Armada, maar in 2006 heeft een afstammeling van deze piraat publiekelijk excuses gemaakt voor zijn rol als pionier in de slavenhandel. Hierdoor is John Hawkins een ambivalent persoon, die aan de ene kant op een positieve manier belangrijk is geweest, maar aan de andere kant aan de basis heeft gestaan van iets gruwelijks.