Markies de Sade

De Franse filosoof en edelman Markies de Sade steunde de idealen van de Franse Revolutie en streed voor politieke en sexuele vrijheid. Bovenal hield hij van een schandaaltje. Getrouwd of niet, de schrijver was te vooral vinden in bordelen waar hij zijn seksuele uitspattingen zo overdreef,dat we er een woord aan hebben overgehouden: sadisme.

Donatien Alphonse François de Sade, beter bekend als Markies de Sade, auteur van pornografische boeken, werd op 2 juni 1740 geboren in een aristocratische familie te Parijs. Hij was het enige kind van Jean-Baptiste de Sade en zijn vrouw Marie-Eléonore de Maillé. Toen De Sade vier jaar oud was, werd hij naar zijn oom, een libertijns ingestelde abt, in Avignon gestuurd die hem verder moest opvoeden. Nadat hij de Jesuïtenschool van Louis Le Grand en de Cavelerieschool doorlopen had, nam hij op 14-jarige leeftijd deel aan de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) tussen Frankrijk en Pruisen. Na afloop van deze oorlog ging hij naar Parijs.

Huwelijk en kleine uitspattingen

In Parijs vermaakte de Sade  zich in het uitgaansleven met actrices, terwijl zijn vader voor hem op zoek ging naar een geschikte huwelijkskandidate. Hij vond een geschikt meisje, Reneé-Pélagie de Montreuil, uit de rijke Montreuil familie. In eerste instantie had De Sade het jongere zusje het hof gemaakt, maar de vader van de zusjes, die president aan het gerechtshof in Parijs was, bood zijn oudste dochter aan. Het echtpaar kreeg twee zonen en een dochter. Maar dat het in het huwelijk niet om ware liefde ging, bleek al snel. In het eerste jaar van hun huwelijk werd hij namelijk aangeklaagd voor “kleine uitspattingen” in een bordeel. Zijn schoonfamilie greep in, waardoor hij uiteindelijk slechts vijftien dagen in een cel werd opgesloten. Maar hier bleef het niet bij en vijf jaar later, in 1768, was het weer raak.

Lettre de cachet

Op Paaszondag haalde hij Rose Keller, een mogelijke prostitué, over om hem gezelschap te houden in zijn huis in Arceuil. Het verhaal gaat dat hij de hand aan zichzelf legde, terwijl hij haar geselde. De mishandelde vrouw kon ontsnappen door uit een raam van het kasteel te klimmen en diende een aanklacht in. Zijn schoonmoeder Madame de Montreuil, schoot hem te hulp en zorgde ervoor dat er een lettre de cachet tegen hem werd uitgevaardigd. Het betekende dat hij in een koninklijke gevangenis terecht kon komen, wanneer de familie zijn opsluiting betaalde. Het schandaal kon hierdoor buiten de gewone rechtspraak om afgehandeld worden, maar het hield ook in dat De Sade in de toekomst voor de gewone rechtbanken geen rechten meer had. Hij werd een half jaar opgesloten in de gevangenis van kasteel de Saumur en moest een symbolische boete betalen, waarna hij werd vrijgelaten en zijn hoofd niet meer in Parijs mocht laten zien.

Libertinisme

De zaak trok veel aandacht en de naam van De Sade als Libertijn was hiermee gevestigd. In de praktijk wordt hier iemand mee aangeduid die voor seksuele vrijheid staat en vaak wordt geassocieerd met SM en bandeloosheid. De Sade was van mening dat de vrijheid van de geest niet de weg van God was, maar dat het natuurlijke instinct de ware uitkomst vormde. Dat was terug te zien in zijn latere werk waarin hij een amorele maatschappij afschilderde met seksmaniakken en hun slachtoffers. De natuurlijke drang naar het genot en welzijn moest in zijn ogen het hoogste doel zijn.

Seksuele escapades

Hij trok zich een aantal jaar terug in zijn kasteel La Coste in de Florence. Ondanks deze rustige periode, bleven er verhalen opduiken over seksuele escapades met zijn personeel. In 1772 barstte de bom. Tijdens een orgie met zijn mannelijke bediende Latour en enkele prostituees, deelde hij ondertussen bonbons uit met daarin Spaanse vlieg, populair als afrodisiacum. Het verhaal gaat dat de prostituees onwel werden van het goedje en hem aanklaagden. De Sade werd daarop ter dood veroordeeld wegens homoseksualiteit en vergiftiging. Hij ontvluchtte het land naar Italië met zijn schoonzus. Tijdens deze periode schreef hij het reisverhaal Voyage d'Italie. In 1776 kwam hij terug in Lacoste in de Provence, waar hij een jaar later alsnog werd opgepakt en werd opgesloten in het kasteel in Vincennes. Na een jaar in eenzaamheid begon hij te schrijven.

Franse Revolutie

Zes jaar later, in 1784 werd hij overgeplaatst naar de Bastille. Het rommelde in Frankrijk en hij werd op 4 juli 1789 overgeplaatst naar een gevangenis vlakbij Parijs. Bij de bestorming van de Bastille op 14 juli 1789 werd een twaalf meter lange papierrol gevonden met daarop zijn erotische verhalen Les 120 Journées de Sodome die hij had verstopt in de muren van zijn cel. Hij was zich er niet van bewust dat deze eerste versie was gevonden en schreef een nieuw exemplaar. Een jaar na zijn overplaatsing werd hij vrijgelaten, omdat de nieuwe regering de letter de cachet afschafte. Zijn vrouw vroeg een scheiding aan. In de tijd die volgde schreef hij een groot deel van zijn werk op anonieme basis.

Arrestatiebevel van Napoleon

Aanvankelijk steunde hij de Republiek, schreef lofredes voor Jean-Paul Marat en noemde hij zich “Citizen Sade”. Maar toen hij gekozen werd als voorzitter van een Revolutionistische rechtbank en zich ontpopte als fel criticus van Robbespiere, werd hij wederom in 1793 ter dood veroordeeld. Door een administratieve fout kon hij echter wederom aan de doodstraf ontsnappen. Maar hij bleef controversieel. De Sade maakte begin negentiende eeuw aanstootgevende en anti-napoleontische geschriften op anonieme basis. Napoleon vaardigde in 1801 een arrestatiebevel uit tegen de auteur van het werk Justine en Juliette. De markies werd opnieuw opgepakt. Na zijn arrestatie werd hij in 1803 gek verklaard en opgesloten in het asiel van Charenton, een gekkenhuis waar meerdere vijanden van Napoleon terecht waren gekomen. Zelf op zijn oude dag kon hij het niet laten en hij kreeg in het gekkenhuis een relatie met de dochter van een werknemer van het gesticht, de dertienjarige Madeleine Leclerc. Deze affaire duurde voort tot aan zijn dood op 2 december 1814.

Oeuvre

Zijn "pornografische" werken bevatten een arsenaal aan misdaden en seksuele abnormaliteiten.  De bekendste Libertijnse werken van De Sade zijn Justine ou les Malheurs de la vertu (1791); Les 120 Journées de Sodome (1985) en La Philosophie dans le boudoir (1795). Meestal zijn de personages in zijn boeken machthebbers, rechters en hoge geestelijken, die een pervers plezier beleven aan het misbruik van hun macht en het bespotten van de gelijkheid tussen de mensen. In het werk komen veel seksuele passages voor, maar deze passages staan over het algemeen in het teken van de, in zijn ogen, ontwrichte maatschappij. Hij valt daarbij de religie, politiek en bijvoorbeeld ook de standpunten van verlichte filosofen als Voltaire aan. Ook schreef hij gotische romans waar hij in 1800 over schreef dat het genre een politieke dimensie had. Hij zag het als een reactie op de Franse revolutie. Zijn werk is lang verboden geweest door het pornografische karakter, de politieke boodschap en de aanval op de machtshebbers. Uiteindelijk werd zijn werk in 1990 opgenomen in de prestigieuze Bibliothèque de la Pléiade, tussen het werk van andere grote Franse schrijvers.

Filmtip: Salò o le 120 giornate di Sodoma.
(gemaakt door Pier Paolo Pasolini en toegespitst op het fascistische regime van Mussolini)