Melkveehouders hielden zich afgelopen jaar eindelijk aan de regels

De fosfaatproductie van veehouders heeft in 2017 voor het eerst in drie jaar niet het fosfaatplafond van de Europese Unie overstegen. De invoer van het mestmaximum was niet de eerste EU norm waar melkveehouders mee te maken kregen in Nederland. Al in de jaren ’80 kregen boeren te maken met quota.

Het melkquotum

In 1984 werd een melkquotum ingevoerd in ieder land van de Europese Unie. Het plafond werd ingevoerd omdat er in Europa een overproductie was aan melk: er werd meer melk geproduceerd dan geconsumeerd. De overschotten aan melk werden met exportsubsidies op de wereldmarkt afgezet. De kosten van deze subsidies stegen door het groter worden van het overschot, de ‘melkplassen en boterbergen’, in Europa. Brussel kocht op grote schaal melk en boter op en dit was niet gunstig voor de Europese begroting. Om de (kosten van de) grote overschotten te bedwingen werd een melkquotum ingevoerd.

Met de melkquota reguleerde de Europese Unie 30 jaar lang de melkprijs en werd de Europese begroting ontlast. Met het melkquotum werd de productie van melk aan een maximum gebonden, waardoor de prijs van melk stabiel bleef. Wanneer een melkveehouder over de grens heen ging en meer melk leverde dan toegestaan was, dan moest er een heffing worden betaald over deze extra liters melk: de Superheffing. De invoering van het quotum leidde tot veel ophef bij de zuivelindustrie. In Den Haag werd in 1984 op het Binnenhof geprotesteerd tegen de invoering van deze Superheffing. De boeren wilden zich kunnen richten op de toekomst en werden door het quotum beperkt in groeimogelijkheden. Bovendien waren ze bang voor lagere inkomens door de vermindering in productie.

Afschaffing melkquotum: vrij spel voor de melkveehouders

Vanaf het begin van de 21e eeuw kwam er vanuit verschillende hoeken nieuwe kritiek op het melkquotum. Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO) gaf aan dat het quotum de Nederlandse concurrentiepositie verslechterde. De boeren moesten kunnen inspelen op de wereldvraag zonder al teveel belemmeringen. Wereldhandelsorganisatie (WTO) pleitte ook voor de afschaffing van het quotum. De exportsubsidies en importheffingen waren in het nadeel van armere landen.De Europese Commissie besloot om de beperkingen op te heffen. Op 1 april 2015 werd het melkquotum afgeschaft. Omdat de nieuwe maatregel al lang van te voren al was aangekondigd, voerden boeren hun productiecapaciteit al ruim vóór de afschaffing van het quotum op. Zo wilden ze aan de wereldwijde vraag naar melk voldoen. Ze overschreden hiermee de toegestane maximale melkproductie met 4 procent in 2014 en de boete die de boeren hiervoor moesten betalen aan de EU was maar liefst 132 miljoen euro. De melkveehouders hielden zich bewust niet aan de regels: de opbrengst voor die extra melkproductie lag echter hoger dan de boete.

Invoer 'mestmaximum'

Na het verdwijnen van het melkquotum zagen Nederlandse melkveehouders de mogelijkheid om flink te groeien, nu ook zonder het betalen van boetes. Een toename van het aantal koeien en klaveren zorgt echter voor een toename van de hoeveelheid mest die wordt geproduceerd. Te veel fosfaat uit mest komt in het grondwater en in de bodem terecht en is schadelijk voor het milieu. In juli 2015 stelde Staatsecretaris Dijksma een maximum aan voor de hoeveelheid fosfaat die per jaar geproduceerd mag worden: het fosfaatplafond. Deze maatregel zorgde ervoor dat de boeren niet verder konden uitbreiden en doorgroeien. Het fosfaatreductieplan deed zeer voor de boeren omdat ze al aardig hadden geïnvesteerd in een nieuwe boerderij en er nu een maximum werd gesteld voor de omvang van het aantal melkvee. Om de boeren tegemoet te komen kondigde de EU in oktober 2016 aan om een vast bedrag uit te keren per kilo niet-geproduceerde melk.

Efficiëntere koeien

Het plan om de fosfaatproductie in de melkveesector te verlagen lijkt geslaagd. In 2017 bedroeg de productie 167,9 miljoen kilo, dat is 5 miljoen onder het fosfaatplafond. De afname van fosfaatproductie betekent geen sterke afname van de totale melkproductie: de koe is efficiënter geworden. Per koe wordt er meer melk geproduceerd.