NSB-films toegankelijk gemaakt voor iedereen

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid stelt in mei 2018 NSB-films beschikbaar voor het publiek. 170 producties van de Filmdienst der NSB, alle in HD-kwaliteit gescand, vertonen de boodschappen waarmee de NSB zijn partijgenoten stimuleerde en de rest van de Nederlanders wilde overtuigen.

Eigendomsrechten NSB-films vervallen

De Rijkvoorlichtingsdienst, voorloper van Beeld en Geluid, beschikte al vanaf 1944 over het beeldmateriaal. In mei 2018 zijn de eigendomsrechten van dit geconfisqueerd oorlogsmateriaal echter verlopen. Onderzoekers en andere nieuwsgierigen krijgen nu toegang tot de films, die ook online staan.

Typisch NSB

De beelden spreken voor zich. Een film toont bezoekers van een volgepakt stadion Galgenwaard dat, geestdriftig klappend en joelend, het decor vormt voor de beëindiging van 3000 NSB-functionarissen. De partijleider Anton Mussert paradeert over het veld en zwaait met half geheven rechterarm naar de aanwezigen. Een andere opname is de NSB-productie ‘Voor een gulden en een pet’ (1 januari 1943). In deze korte speelfilm wordt een gezin afgezet door mensen die samenwerken met de geallieerden. Zij verkopen de hongerige familie voor veel geld een piano met daarin zakken vlees. Als de ouders het geld hebben betaald, ontdekken zij dat de zakken enkel bakstenen bevatten.

Luidruchtig gekuch en gemompel

De NSB-films waren naar Duits voorbeeld in elkaar gezet. Aan de hand van propaganda-grootmeester Joseph Goebbels maakten de nazi’s in Duitsland gebruik van films om de samenleving tot actie aan te zetten. In Nederland lieten de nazi’s het beheer van de bioscopen over aan de NSB. De nationaalsocialisten beperkten hun invloed in de bioscopen tot 1941 tot het vertonen van NSB-journaals voorafgaand aan de hoofdfilm. Aan het luidruchtige gekuch en gemompel te horen, waren bioscoopbezoekers niet erg gecharmeerd van de NSB-propaganda.

Verhoor Max Blokzijl

Nederlandse filmkantoren onder Duits bestuur

De bezetter verhoogde begin 1941het propagandaoffensief in Nederland. Al in juni 1940 stelden de bezetters de Nederlandse filmmaatschappijen Polygoon en Profilti onder het bestuur van het Duitse filmkantoor Tobis. In het volgende jaar vertoonden films in Nederland enkel nationaalsocialistische parades, Duitsgezind nieuws en NSB-toespraken. Veel bekijks trokken ze niet. Door elektriciteitstekort sloten bija alle bioscopen hun zalen. Ook de filmstudio's zaten aan de grond. De NSB-films die de tand des tijds hebben doorstaan verschijnen eind mei op Wikimedia. Historische foto’s staan er al: Wikimedia Commons.