Onafhankelijke presidentskandidaat John Anderson

Gisteren werd in de Verenigde Staten het eerste officiële presidentsdebat gehouden tussen Democraat Barack Obama en Republikein Mitt Romney. Wat veel mensen echter niet weten is dat er ook nog een aantal kleinere partijen en onafhankelijke kandidaten meedoen aan de presidentsverkiezingen. Soms slagen zij er zelfs in het de grote partijen aardig lastig te maken, zoals de onafhankelijke presidentskandidaat John Anderson in 1980.

Aan het begin van de jaren ’80 stond John Anderson bekend als een veteraan in de politiek. Zo zat de 58-jarige politicus op dat moment al 19 jaar in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden en was hij daar al geruime tijd de leider van de Republikeinse fractie. Anderson begon zich hier echter te vervelen en was naar eigen zeggen toe aan een nieuwe uitdaging. In april 1979 maakte hij daarom bekend dat hij zich kandidaat stelde voor het presidentschap.

Concurrentie

In de Republikeinse voorverkiezingen moest Anderson het opnemen tegen een aantal sterke concurrenten, waaronder Robert Dole, George H.W. Bush en Ronald Reagan. Aanvankelijk werd hij dan ook volledig kansloos geacht, maar met behulp van een aantal innovatieve ideeën wist hij toch de aandacht op zich te vestigen. Zo stelde hij voor om de energiecrisis op te lossen door extra belasting te heffen op benzine, in ruil voor een belastingverlaging voor de lagere inkomens. Dit soort liberale ideeën, die vooral de rijkeren troffen, waren uiterst ongebruikelijk voor een Republikeinse kandidaat.

Principes

Daarnaast wist de welbespraakte Anderson zich ook met zijn positieve mediaoptredens te onderscheiden van zijn concurrenten. Zo hield hij tijdens een bijeenkomst van de ‘National Rifle Association’ - een vereniging van Amerikaanse wapenliefhebbers - een toespraak waarin hij stelde dat de verkoop van wapens aan banden gelegd moest worden, om deze zo uit handen te houden van ‘misdadigers, veroordeelde criminelen en verstandelijk beperkten’. Het kwam hem op ´boegeroep´ van het publiek te staan, maar in de media kwam hij juist over als een sterke kandidaat met rotsvaste principes.

Voorverkiezingen

Vanwege zijn succesvolle voorcampagne behaalde Anderson aanvankelijk een aantal goede resultaten: hij eindigde als eerst in de Republikeinse caucus van New England en werd slechts nipt verslagen door Bush in Massachusetts en door Reagan in Vermont. In de thuisstaat van Anderson, Illionois, ging het echter volledig mis. De campagneteams van Bush en Reagan, - die beseften dat ze geen derde concurrent konden gebruiken - keerden zich beiden tegen Anderson en hij werd ruim verslagen.

Onafhankelijk

Anderson realiseerde zich dat hij de Republikeinse voorverkiezingen niet zou winnen, maar gaf toch zijn ambitie om president te worden nog niet op. Vanwege zijn liberale ideeën had hij namelijk ook een grote aanhang onder de traditioneel Democratische stemmers, die bovendien ontevreden waren over het beleid van zittend Democratisch president Jimmy Carter. Volgens de peilingen kon Anderson in een driestrijd tussen hemzelf, Carter en de Republikein Reagan nu al rekenen op ruim 22 procent van de stemmen, ondanks het feit dat hij nog amper campagne had gevoerd. Anderson besloot om zich daarom in te schrijven als onafhankelijke presidentskandidaat, om zo alsnog deel te nemen aan de verkiezingen.

Opkomst en ondergang

Wederom begon Anderson voortvarend aan zijn campagne. Op een debat van de League of Women Voters op 21 september 1980 behaalde hij volgens het publiek een bescheiden overwinning op Reagan. President Carter weigerde ondertussen met Anderson in debat te gaan, wat hem aardig wat stemmen kostte. Maar naarmate de strijd om de presidentsverkiezingen vorderde, ging ook Anderson steeds verder achteruit in de peilingen.

In het najaar van 1980 was er vanwege de grote nationale conventies van zowel de Republikeinen als de Democraten namelijk nog maar weinig media aandacht voor zijn onafhankelijke campagne. Daarnaast stelde zijn beperkte budget hem ook niet in staat om veel politieke televisiespotjes te financieren. Tot slot leek de strijd tussen Raegan en Carter in de peilingen uit te lopen op een nek-aan-nek race, waardoor veel Anderson stemmers besloten toch over te stappen op hun tweede keus.

Verkiezingsuitslag 1980

Twee partijensysteem

Bij de bekendmaking van de uitslag bleek Anderson uiteindelijk slechts zeven procent van de stemmen gehaald te hebben. Volgens critici vormt deze teleurstellende nederlaag van de ooit zo populaire kandidaat een schoolvoorbeeld van het feit dat er in de Verenigde Staten sprake is van een de facto tweepartijensysteem. Het maakt volgens hen namelijk niet uit hoeveel steun onafhankelijke kandidaten en kleinere partijen in de aanloop naar de verkiezingen verwerven, omdat zij het uiteindelijk – vanwege de manier van stemmen en de grote kosten verbonden aan de campagnes –altijd af zullen leggen tegen de Democraten en de Republikeinen.