Ontstaan van de Guillotine

“Dit wapen zal de doodstraf eerlijker en humaner maken”. Met deze woorden introduceerde dokter Joseph-Ignace Guillotin in 1789 zijn idee voor de invoering van een ‘onthoofdingsmachine’. Deze beruchte valbijl zou later naar hem vernoemd worden, waardoor veel mensen denken dat Guillotine het systeem tijdens de Franse Revolutie heeft uitgevonden. Dit berust echter op een misverstand, want in werkelijkheid is het executiemiddel al veel ouder.

Archeologen houden er rekening mee dat de oudste Guillotine mogelijk al bestond tijdens het stenen tijdperk. Uit die periode zijn namelijk meerdere scherpe stenen teruggevonden die aan beide uiteinden voorzien waren van een boorgaatje. Mogelijk werden deze holtes gebruikt om de steen met touwtjes ergens aan op te hangen, waardoor het geheel zou kunnen functioneren als een primitieve Guillotine.

IJzeren valbijl

Vast staat dat het gebruik van een ijzeren valbijl al in de 5e eeuw voor Christus bekend was bij de Perzen. In de middeleeuwen zou het gebruik van dit executiemiddel vervolgens ook overwaaien naar Europa. Zo kwam de Guillotine in Duitsland bekend te staan als de ‘schaaf’, terwijl het 16e eeuwse Engelse model de naam ‘The Halifax Gibbet’ kreeg.

Een soortgelijk instrument werd niet veel later ook geïntroduceerd in Schotland. Daar kreeg het echter de bijnaam ‘De Maagd’, omdat het zelden gebruikt werd. Veel middeleeuwse heren gaven namelijk de voorkeur aan pijnlijkere executiemethoden dan de relatief snelle dood door de Guillotine. Publieke terechtstellingen van criminelen waren namelijk vooral bedoeld om anderen af te schrikken.

Franse Revolutie

Hier kwam echter verandering in met de uitbraak van de Franse revolutie in 1789. Op 10 oktober van dat jaar diende de Franse dokter Joseph-Ignace Guillotin bij de Nationale Vergadering een motie in om voortaan alle criminelen te executeren met een ‘onthoofdingsmachine’. Hij deed dit niet alleen uit het oogpunt van gelijkheid voor alle criminelen, maar ook om de executies humaner te maken. Bij verhangingen kon het namelijk enkele minuten duren voordat het slachtoffer overleed, en bij decapitatie met behulp van een zwaard waren soms wel drie of vier slagen nodig voordat de terechtgestelde daadwerkelijk onthoofd was.

Antoine Louis

De Nationale Vergadering besloot het voorstel te onderzoeken en stelde een commissie aan onder leiding van Antoine Louis, secretaris van de medische faculteit van de unversiteit van Parijs. Hij ontwierp uiteindelijk het moderne model van de Guillotine, waarbij hij zich grotendeels baseerde op de al bekende Engelse en Italiaanse valbijlen. Wel bracht hij nog een aantal verbeteringen aan, waaronder het schuine blad, dat de executie nog soepeler deed verlopen. Op 25 april 1792 was struikrover Nicolas Jacques Pelletier de ongelukkige die als eerste de nieuwe executiemachine mocht uitproberen.

De Guillotine

Guillotine

In totaal zijn er in het revolutionaire Frankrijk naar schatting enkele tienduizenden mensen onder de Guillotine beland. De Fransen maakten er zelfs een exportproduct van en introduceerden de machine in 1800 ook in de Nederlanden. Hier kwam de valbijl, net als in vele andere Europese landen, uiteindelijk bekend te staan als de Guillotine. Desalniettemin werd de moderne variant van dit systeem dus niet ontworpen door dokter Guillotin. Die twijfelachtige eer valt toe aan Antoine Louis, waardoor de Guillotine in Frankrijk ook nog lange tijd bekend zou staan als de ‘Louisette’.