Laatste Nederlandse doodstraf in vredestijd

Op 31 oktober 1860 kreeg Johannes Nathan de doodstraf. Hij is de laatste Nederlander die in vredestijd werd geëxecuteerd. Een jaar eerder, op 25 november 1859, had hij zijn schoonmoeder vermoord.

Het vonnis

In 1857 trouwde de Duitse handelaar Johannes Nathan op vierentwintigjarige leeftijd met een Nederlandse vrouw. Het echtpaar verhuisde naar Nederland en trok daar in bij de ouders van de bruid in Broeksittard. Nathan had echter regelmatig felle aanvaringen met zijn schoonmoeder, Sophia Driessen-Corsten. Op 25 november 1859 werd het lichaam van Sophia dood gevonden op de weg van Sittard naar Broeksittard. Nathan werd meteen opgepakt, maar hij beweerde dat ze beiden overvallen waren door vier andere mannen. De rechter had echter geen boodschap aan het verweer van Nathan en veroordeelde hem voor moord met voorbedachte rade tot de doodstraf.

Gruwelijk schouwspel

Terwijl Nathan in de gevangenis de voltrekking van zijn vonnis afwachtte werd er in Gouda een andere misdadiger geëxecuteerd. Op 9 juni 1860 werd de 37-jarige Pieter Pijnacker opgehangen vanwege de moord op een zwangere boerin. Duizenden nieuwsgierige mensen verzamelden zich rondom het schavot om de executie te aanschouwen. Toen beul Dirk Jansen het vonnis voltrok rende echter de helft weer schreeuwend weg van het gruwelijke schouwspel. Verder vermeldde de lokale krant de volgende dag dat talloze mensen flauw waren gevallen toen de blaas van Pijnacker na zijn dood leeg liep. Het lijk van de misdadiger hing ter afschrikking nog twee uur aan de galg voordat het verwijderd werd.

De laatste doodstraf in Nederland

Mogelijk als gevolg van deze ervaring verliep de executie van Nathan in Maastricht een paar maanden later volledig anders. De beul, Dirk Jansen, voerde de executie wederom uit, maar van veel toeschouwers was ondanks de grote media-aandacht geen sprake. Waar in Gouda nog duizenden mensen kwamen opdagen, werden in Maastricht de gordijnen gesloten, hielden mensen hun kinderen binnen en bleef het doodstil in de stad. Ook bleef het lichaam van Nathan na het voltrekken van het vonnis niet meer aan de galg hangen, maar werd het vrijwel direct begraven. De ophanging van Johannes Nathan op 31 oktober 1860 was uiteindelijk de laatste Nederlandse executie van een gewone misdadiger. Tien jaar later, in 1870, werd de doodstraf in Nederland in vredestijd afgeschaft. Na de Tweede Wereldoorlog vonden nog meerdere executies plaats, volgens de Bijzondere Rechtspleging waarmee oorlogsmidsdadigers werden berecht. De laatste doodstraffen in Nederland werden onder die rechtspleging in 1952 voltrokken. Sinds 1983 kan de doodstraf in Nederland volgens artikel 114 van de Grondwet niet meer worden opgelegd.