Politieke ongeregeldheden in Kenia

De presidentsverkiezingen in Kenia die op maandag 4 maart 2013 begonnen zijn nog steeds in volle gang. Een speciale kiescommissie heeft besloten alle uitgebrachte stemmen handmatig te tellen, nadat de elektronische stemmenteller het begaf. Alles verloopt vooralsnog relatief rustig, hoewel er als gevolg van verkiezingsgeweld alweer een twintigtal doden te betreuren zijn. In het verleden liepen politieke ontwikkelingen in Kenia al vaker uit op gewelddadige onlusten.

Van 1895 tot 1963 behoorde Kenia tot het Oost-Afrikaanse Protectoraat, dat in handen was van Britse koloniale machthebbers. Enkele jaren na de Mau Mau-opstand (1952-1956) werd Kenia in 1963 onafhankelijk. De populaire vrijheidsstrijder Jomo Kenyatta trad in dat jaar aan als eerste president van Kenia. Van begin af aan was er sprake van een onrustige politieke situatie, die werd gevoed door machtsconcentratie van het corrupte regime en de verschillende rivaliserende stammen van Kenia, zoals de Maasai, Luo, Kalenjin en Kikuyu.

Regeerperiode Jomo Kenyatta

Onder leiding van Kenyatta, behorend tot de Kikuyu-stam, werd er een coalitieregering gevormd van de partijen Kenya African National Union (KANU) en KADU Kenya African Democratic Union (KADU). Kenyatta voerde een radicale regionale en politieke herverdeling door, die de politieke inspraak van etnische minderheden beperkte. In 1964 werd Kenia officieel een republiek. Veel blanke kolonisten en minderheden werden uitgekocht en Kenyatta herverdeelde het land onder inheemse stammen. In 1966 richtte de ‘Luo’ Jamarogi Oginga Odinga een nieuwe partij op, de Kenya People’s Union (KPU), waarmee hij jarenlang een serieuze bedreiging voor Kenyatta vormde. Na de dubieuze moord op Odinga’s stam- en partijgenoot Tom Mboya in 1969 braken hevige rellen uit, waarna Kenyatta de KPU verbood en Kenia de facto een eenpartijstaat werd.

Regeerperiode Moi

Na het overlijden van Kenyatta in 1978 trad de ‘Kalenjin’ Daniel Arap Moi aan als president. In 1982 werd Kenia officieel een eenpartijstaat. In datzelfde jaar werd een staatsgreep van de Keniaanse luchtmacht verijdeld. Moi trok alle macht naar zich toe, leunde sterk op zijn eigen stam en perkte politieke vrijheden in. Als gevolg van toegenomen internationale druk op Kenia werd uiteindelijk in 1992 een meerpartijenstelsel ingevoerd. Moi maakte het vervolgens lastig voor bevolkingsgroepen die niet tot de Kanenjij behoorden om zich als kiezer te registreren. Dit vormde een voedingsbodem voor demonstraties. De Keniaanse verkiezingen kregen met het meerpartijenstelsel een democratischer gehalte, maar er is sindsdien nog geen verkiezingsronde voorbij gegaan die niet werd gekenmerkt door gewelddadigheden.

Regenboogcoalitie

Omdat de Keniaanse grondwet bepaalt dat een president niet vaker dan drie keer verkozen mag worden, moest Moi in 2002 aftreden. De sterke en verenigde oppositie won met de National Rainbow Coalition onder leiding van de ‘Kikuyu’ Mwai Kibaki de verkiezingen. Voor het eerst moest de KANU plaatsnemen in de oppositiebanken. In de jaren die volgden maakte Kenia een economische groei door, maar staken ook corruptie, toenemende criminaliteit en rivaliteit tussen etnische groeperingen de kop op. In 2007 resulteerde een bloedige confrontatie tussen fanatieke Kikuyu’s en de politie in meer dan 120 doden. Niet veel later viel de ‘regenboogcoalitie’ uit elkaar.

Verkiezingen 2007

De verkiezingen in december 2007 vormden een dieptepunt in de verkiezingsgeschiedenis van Kenia. De stembusgang verliep erg rommelig en na bekendmaking van de definitieve uitslag braken hevige etnische conflicten uit. Een directe aanleiding hiervoor werd gevormd door de verkiezingsfraude van de huidige en vertrekkende president Kibaki. Bij de bloedige confrontaties tussen de verschillende stammen van Kenia vielen meer dan duizend doden en sloegen honderdduizenden mensen op de vlucht. Kibaki en zijn grote opponent, de ‘Luo’ Raila Odinga, beschuldigden elkaar van etnische zuiveringen. Na bemiddeling van VN-voorzitter Kofi Anan werd op 13 april 2008 een coalitieregering gevormd, met Kibaki als president en Odinga als premier.

Huidige verkiezingsronde

Om bloedvergieten in 2013 te voorkomen, is een nieuw, gedecentraliseerd kiesstelsel ingevoerd. Er wordt wederom rekening gehouden met ongeregeldheden en gewelddadige demonstraties, zeker als de uitslag nog veel langer op zich laat wachten. Op woensdag 6 maart bleek dat de zoon van de eerste president van Kenia, Uhuru Kenyatta, aan kop gaat. Indien hij of zijn tegenstrever Odinga er niet in slaagt meer dan vijftig procent van de stemmen in de wacht te slepen, dan zal in april een tweede stemronde plaatsvinden.