PREVIEW: Hoe Napoleon keizer werd
Men zou haast denken dat Frankrijk – ook al is het bijna anderhalve eeuw een republiek – nooit afscheid heeft genomen van zijn monarchale verleden. Als vanzelfsprekend dient het staatshoofd hier op luisterrijke wijze de grootheid en grootsheid van de staat en natie te belichamen. Of zoals De Gaulle het formuleerde: ‘Zonder grandeur kan Frankrijk zichzelf niet zijn.' Een cruciaal moment in deze ontwikkeling: de kroning van Napoleon tot keizer in 1804. In deze preview lichten wij een tipje van de sluier.
Door Jos Gabriëls
Na zeven jaren van politieke strijd, sociale onrust, militaire dreiging en financiële chaos waren de Franse elites echter opnieuw bereid de macht toe te vertrouwen aan een alleenheerser. Door één sterke man aan het hoofd van de Republiek te plaatsen, hoopten zij al het goede te behouden dat sinds 1789 ten koste van vele offers was bevochten. De succesrijke generaal Napoleon Bonaparte had hiervoor de beste papieren. Na een geweldloze staatsgreep werd hij in november 1799 president, met als titel Eerste Consul. Napoleon begreep dat het niet genoeg was om de macht te bezitten, hij moest ook laten zien dat hij het voortaan in Frankrijk voor het zeggen had. Hij bevond zich hierbij in een ongemakkelijke spagaat. Enerzijds moest hij een republikeinse façade in stand houden, niet alleen om zijn politieke tegenstanders tegemoet te komen, maar ook omdat hij aan de Revolutie in belangrijke mate zijn legitimiteit ontleende. De Eerste Consul bleef daarom zijn besluiten nemen ‘in naam van het Franse Volk’, hij hield vast aan de 14de juli als nationale feestdag, handhaafde de republikeinse kalender en liet revolutionaire symbolen als de Tricolore ongemoeid.
Monarchisering
Anderzijds was er tijdens het Consulaat sprake van een monarchisering van de republiek, die toenam naarmate Napoleon meer macht in handen kreeg. Dit kwam vooral tot uiting door het hof waarmee hij zich als Eerste Consul omgaf. De vorm die hij hieraan gaf, is veelzeggend. Napoleon koos niet voor een nieuw soort hof naar streng republikeinse snit, maar spiegelde zich uiteindelijk liever aan dat van Lodewijk XVI in Versailles. Aan zijn hof hadden velen uit Napoleons omgeving sterke herinneringen. Bij de vorming van zijn hof had Napoleon overigens geen vooropgezet plan. Zijn leven lang een onovertroffen improvisator maakte hij slechts gebruik van de omstandigheden, die hij als geen ander naar zijn hand kon zetten.
Het heimelijke hof van Napoleon lees je in het komende nummer van Geschiedenis Magazine 6 van 2018.
