Radicale economische hervormingen van Sovjetleider Gorbatsjov

De Russische leider Michail Gorbatsjov heeft op 25 februari 1986 op het 27ste congres van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie (CPSU) grote kritiek geuit op het beleid van zijn voorgangers. Gorbatsjov kondigde in zijn rede radicale economische hervormingen aan.

Leider van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie

In 1985 volgde Gorbatsjov de overleden Konstantin Tsjernenko op als partijleider van de CPSU. Op het moment van zijn aantreden kampt de Sovjet-Unie met grote problemen. Het land was met de Verenigde Staten verwikkeld in de Koude Oorlog, de invasie in Afghanistan was niet succesvol en economisch stond het land er zeer slecht voor. Het overheidstekort was groot en veel burgers leefden in armoede. De communistische planeconomie waar de Sovjets zo trots op waren bleek niet te werken. Het land werd armer terwijl de economieën van kapitalistische landen groeiden.

Communistische planeconomie

Gorbatsjov had weinig goede woorden over voor het beleid van Leonid Brezjnev, de leider van de Sovjet-Unie tussen 1964 en 1982. Na Brezjnev hadden ook Andropov en Tsjernenko weinig voor het land kunnen betekenen, zij waren tijdens hun heerschappij al op leeftijd en waren vaak ziek. De Sovjet-Unie was niet in staat gebleken zich economisch te ontwikkelen. Terwijl de wereldhandel toenam bleef de Sovjet-Unie in zichzelf gekeerd.

Gorbatsjov wist dat hij het beleid radicaal moest wijzigen omdat de Sovjet-Unie anders ten onder zou gaan. De economische koerswijziging in China, na de dood van Mao Zedong in 1976, kan gezien worden als een bron van inspiratie voor Gorbatsjov.

Glasnost en perestrojka

Michail Gorbatsjov is beroemd geworden door de woorden ‘glasnost’ (openheid) en ‘perestrojka’ (hervorming). In 1985 maakten deze twee principes deel uit van het twaalfde vijfjarenplan van de Sovjet-Unie. Gorbatsjov pleitte voor een transparantere overheid en meer vrijheid van meningsuiting. Hij dacht dat het volk niet betrokken zou zijn bij de staat en het bestuur, wanneer zij geen zicht had op het beleid en het handelen van de regering.

Als onderdeel van de economische hervormingen stond Gorbatsjov particuliere bedrijven toe om zelf de productie te bepalen aan de hand van de vraag naar hun goederen. Daarnaast hield de regering niet langer failliete bedrijven op de been.

Relatie met het Westen

Gorbatsjov had vergeleken met zijn voorgangers goede relaties met de leiders van de Westerse landen. Mede omdat de CPSU de defensie-uitgaven niet langer kon betalen beëindigde Gorbatsjov door besprekingen met de Amerikaanse president Ronald Reagan de wapenwedloop tussen beide landen. De Koude Oorlog kwam tot een einde, met de Verenigde Staten als winnaar.

Falen van het communistische model en de val van de Sovjet-Unie

De hervormingen van Gorbatsjov waren niet voltooid voordat de Sovjet-Unie instortte. De nieuwe openheid leidde er tevens toe dat de bevolking in de gaten kreeg dat de mensen in het Westen een hogere levensstandaard hadden dan zij. Conservatieve communisten wilden dat Gorbatsjov zijn beleid staakte en in 1991 werd er geprobeerd om een coup te plegen op de leider. De coup mislukte, maar op eerste kerstdag in hetzelfde jaar droeg Gorbatsjov de leiding over aan Boris Jeltsin. De Sovjet-Unie werd opgeheven en de Russische Federatie ontstond.