Scheveningse gevangenis als Oranje hotel

Scheveningen- “In deze bajes zit geen gajes, maar Hollands glorie potverdorie.” De Scheveningse gevangenis werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt om verzetsstrijders achter de tralies te zetten. Maar tijden veranderen waardoor Mladic sinds gisteren in de Scheveningse gevangenis wacht op zijn proces.

In 1880 werd het plan opgevat om een gevangenis aan de Pompstationsweg in Den Haag te bouwen. Van de oorspronkelijke strafgevangenis, zoals die van 1882 tot 1911 tot stand kwam, is slechts de monumentale poort bewaard gebleven. Vanaf 1919 werd de gevangenis gebruikt voor kleine criminelen. Maar na de capitulatie van Nederland in de Tweede Wereldoorlog, kreeg de gevangenis een andere bestemming. Het Scheveningse huis van bewaring werd door de Duitse bezetter in gebruik gesteld als strafgevangenis.

Het Oranje Hotel

De Scheveningse gevangenis wordt ook wel ‘het Oranje Hotel’ genoemd door het grote aantal verzetsstrijders die werden opgesloten en veroordeeld. De Duitsers zetten als eerste de Geuzengroep gevangenen. Ook op 2 april werd een groot aantal leden van de Stijkelgroep opgepakt en opgesloten en begin juni bovendien een groot aantal communisten. De gevangenen beleefde zware tijden als ze eenmaal binnen de muren van de gevangenis waren gekomen. Mishandelingen en martelingen waren aan de orde van de dag. Zo werden Joodse gevangenen mishandeld door de WA en communisten door de Sicherheitsdienst en leden van de Haagse gemeentepolitie. Door de folteringen kwamen zo nu en dan ook mensen te overlijden. Bekende voorbeelden zijn de communist Philippus van den Berg en de Geus Ko Boezeman. Naast de verhoren en het achter de tralies stoppen van de mensen van het verzet, diende de gevangenis ook als verzamelplaats voor het Jodentransport naar Duitsland

Waalsdorpervlakte

Als gevangenen ter dood veroordeeld werden, waren de duinen binnen handbereik. De Waalsdorpervlakte werd gebruikt om deze gevangenen te fusilleren. Er zijn in het totaal 215 gevangenen ter dood veroordeeld en vanuit het Oranjehotel naar de Waalsdorpervlakte gebracht. Ieder jaar op vier mei is er naast de ceremonie op de dam, een herdenking van de gefusilleerde verzetsmensen die op de Waalsdorpervlakte hun laatste adem uitbliezen. Aan de zijkant van de gevangenis, de Van Alkemadelaan, is sinds 1949 een plaquette bevestigd naast het poortje waardoor de gevangenen naar de vlakte werden geleid ter nagedachtenis van de slachtoffers. In het totaal hebben 28.000 mensen in het Oranje hotel vastgezeten. In het totaal hebben 713 mannen en 21 vrouwen hun verblijf in het gevreesde ‘Oranje Hotel’ niet overleefd.

Joegoslavië Tribunaal

Na de oorlog keerde het tij en werden veel NSB’ers in de gevangenis opgesloten, waaronder Anton Mussert. Tegenwoordig is het een streng bewaakte gevangenis waar zware criminelen hun tijd uitzitten. De penitentiaire inrichting in Scheveningen bestaat uit een Huis van Bewaring, een gevangenis en een Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC) en heeft capaciteit voor ruim 550 gedetineerden. Daarnaast is er een afdeling, de ICTY-vleugel, door de VN ingericht. Ze maken daardoor geen deel uit van de Nederlandse penitentiaire inrichting die ook in het gebouw is gevestigd. De gevangenen van het Joegoslavië tribunaal en dat deel van de gevangenis wordt door de VN beheerd en bewaakt. Eerder werden Karadzic en Milosevic naar de gevangenis in Scheveningen gebracht om te worden berecht voor hun misdaden in de Bosnische oorlog. Gisteren werd ook Mladic, die donderdag was opgepakt, naar de gevangenis gebracht. Hij zal door het Joegoslavië Tribunaal berecht worden en worden ondergebracht in de ICTY-vleugel.