Slag bij Austerlitz in 1805

Op 2 december 1805 versloeg Napoleon bij Austerlitz de gecombineerde Oostenrijkse en Russische legers. Hij deed dit door een tactische meesterzet, waarbij hij zijn tegenstander weglokte van een hoogvlakte en daarna verpletterde. De Slag bij Austerlitz betekende het einde van het Heilige Roomse Rijk, dat na ruim achthonderd jaar ophield te bestaan.

Deze Slag bij Austerlitz was onderdeel van de Derde Coalitieoorlog tussen het Napoleontische Frankrijk en een verbond tussen Groot-Brittannië, Oostenrijk, Rusland, Napels en Zweden. Napoleon had in 1805 een groot leger verzameld om Engeland binnen te vallen, maar na de ondergang van zijn vloot in de Slag bij Trafalgar had hij geen mogelijkheden meer om het leger het Kanaal over te krijgen. Hij richtte zijn Grande Armée daarom op Oostenrijk en Rusland en veroverde snel grote delen van Beieren. Nadat Napoleon de Oostenrijkers ver terug dreef, en in november Wenen veroverde, stonden de legers begin december tegenover elkaar bij het plaatsje Austerlitz, dat toen gelegen was in Oostenrijk en nu onderdeel is van Tsjechië.

Driekeizerslag

De Slag bij Austerlitz wordt ook wel de Driekeizerslag genoemd vanwege de aanwezigheid van Napoleon, de Russische tsaar Alexander I en de Heilige Roomse Keizer Frans II. De geallieerde troepen stonden officieel onder bevel van de Russische generaal Michail Koetozov, maar door de aanwezigheid van de beide keizers en de volledige staf van de Oostenrijkse en Russische legers was de bevelvoering onduidelijk. Napoleon probeerde hier gebruik van te maken door zijn 72.000 man via een goede tactische opstelling een voordeel te geven tegenover de 85.000 Russische en Oostenrijkse soldaten.

Zon van Austerlitz

Napoleon stelde zijn leger namelijk expres in een dal op en verzwakte daarbij bewust zijn rechterflank. Hij deed dit om de schijn op te wekken dat de Fransen kwetsbaar waren en wilde een frontale aanval van de Oostenrijkers en Russen uitlokken. Dit plan lukte, want ondanks dat Koetoezov er niet helemaal gerust op was, gaf hij onder druk van de tsaar en de Oostenrijkse legertop het bevel tot aanval. Nadat het geallieerde leger zich op de Franse rechterflank stortte, liet Napoleon onder dekking van een dichte mist een deel van zijn troepen een omtrekkende beweging maken. Deze Franse troepen namen de hoogvlakte in waar de geallieerde troepen net vandaan waren getrokken en nadat de mist was opgetrokken en de ‘zon van Austerlitz’ verscheen, vielen de Fransen het geallieerde leger frontaal aan. Door deze zet van Napoleon werd het geallieerde leger in twee delen gesplitst en na een paar uur van bloedige gevechten sloegen de geallieerde soldaten op de vlucht.

In de chaos die volgde, zou een deel van het Russische leger geprobeerd hebben om zich richting Wenen terug te trekken. Om zo snel mogelijk weg te komen staken de Russen een meer over, wat door de kou bevroren was. Napoleon liet zijn kannonen dit meer bombarderen waardoor het ijs brak en de soldaten in het water terechtkwamen. Door deze actie zouden veel Russische soldaten verdronken zijn in het ijskoude water, maar over de hoeveelheid wordt nog getwist. Sommige bronnen spreken van 2000 doden en andere van 200.

Einde van het Heilige Roomse Rijk

De Oostenrijkse en Russische troepen hadden uiteindelijk zo’n 15.000 doden en gewonden te betreuren en verloren 12.000 man in krijgsgevangenschap. De Franse verliezen bleven beperkt tot 1.300 doden en 7.000 gewonden. Als gevolg van de Slag bij Austerlitz verloren de Oostenrijkers verschillende Italiaanse gebieden aan Frankrijk. Van een deel van de Duitse gebieden van het Heilige Roomse Rijk creëerde Napoleon de Rijnbond als bufferstaat tussen Frankrijk en Centraal-Europa, waardoor het Heilige Roomse Rijk in 1806 ophield te bestaan. De Heilige Roomse Keizer Frans II trad af en ging onder de naam Frans I verder als keizer van Oostenrijk.

Piramide van Austerlitz

In Nederland verscheen na de slag een bijzonder monument. Niet ver van Utrecht verrees een heuse piramide die uiteindelijk is opgedragen aan Napoleons overwinning bij Austerlitz. Al in 1804 waren troepen die onder leiding van de Franse generaal De Marmont begonnen met de bouw van het enorme bouwwerk. Volgens de generaal was het bouwen van de piramide, die vooral uit aarde en zand uit de directe omgeving bestaat, een nuttige bezigheid die zijn soldaten fit en sterk hield. De Marmont droeg de piramide in eerste instantie op aan Napoleon zelf, maar Lodewijk Napoleon doopte de piramide om tot de Piramide van Austerlitz, ter nagedachtenis aan de slag.