'Slag bij Leipzig 1813', door Alexander Zaureweid, 1844.

Slag bij Leipzig: ondergang van Napoleon in de Volkerenslag

De Slag bij Leipzig staat vanwege het enorme aantal betrokken soldaten ook wel bekend als de Völkerslacht of Volkerenslag. De slag was de grootste militaire confrontatie in Europa vóór de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog en vormde de beslissing van de Duitse Campagne in de Napoleontische Oorlogen. Na Leipzig werd Napoleon uiteindelijk afgezet en verbannen naar Elba.

Napoleons rampzalig verlopen veldtocht naar Rusland en een aantal Franse nederlagen in Spanje leidden eind 1812 tot het sluiten van de Zesde Coalitie tegen de Franse keizer. Napoleon kwam daarop in 1813 tegenover een bondgenootschap te staan dat werd gevormd door Rusland, Oostenrijk, Pruisen, Zweden, Groot-Brittannië, Spanje, Portugal en enkele kleinere Duitse staten.

Zesde Coalitieoorlog

De Zesde Coalitieoorlog speelde zich vanaf mei 1813 vooral af op Duits grondgebied. Napoleon probeerde hierbij de afzonderlijke legers van de bondgenoten één voor één te verslaan en haalde een grote overwinning op het geallieerde leger in de Slag bij Dresden op 26 en 27 augustus. De bondgenoten kwamen daarna tot de conclusie dat zij beter de confrontatie konden opzoeken met de kleinere legers van Napoleons maarschalken, voordat zij de definitieve veldslag met de keizer aangingen.

Leipzig

Met deze tactiek in het achterhoofd behaalde de coalitie enkele kleinere overwinningen bij Großbeeren, Kulm en Katzbach. Nadat de Franse maarschalk Nicolas Oudinot er niet in slaagde om Berlijn in te nemen, besloot Napoleon zich met zijn 195.000 troepen terug te trekken rond Leipzig. Hier kwam hij op 16 oktober tegenover het 430.000 man tellende leger van de coalitie te staan, die bestond uit 200.000 Russen, 130.000 Oostenrijkers, 80.000 Pruisen en 20.000 Zweden. De troepen van de coalitie waren veel beter getraind en meer ervaren, omdat Napoleon het grootste deel van zijn veteranen van de Grande Armeé verloren had in Rusland en daarna zijn leger had moeten aanvullen met jongens en oude mannen.

Opening van de gevechten

Napoleon had zijn troepen halverwege oktober opgesteld in enkele voorsteden en kleinere dorpjes rond Leipzig. De vijandelijkheden begonnen op 16 oktober met een Oostenrijkse aanval op een Pools regiment in Franse dienst in de buurt van Dönitz. De Polen werden uiteindelijk na een bloedige confrontatie teruggedreven, waarna de Oostenrijkers het plaatsje in bezit namen. Dit was het startschot van een dag vol kleinere confrontaties tussen de Fransen en de Russen, Oostenrijkers en Pruisen. Zo veroverden de Oostenrijkers en de Pruisen Markkleeberg, werd de Franse cavalerie van Maarschalk Murat bij Liebertwolkwitz verslagen door de geallieerde cavaleristen en werd er ’s nachts nog hard gevochten om het plaatsje Möckern aan de noordkant van het front.

De tweede dag

De tweede dag van de Volkerenslag verliep vrij rustig met maar twee schermutselingen. De Russen veroverden Gohlis op de Polen en de Pruisische generaal Blücher gaf het bevel voor een aanval op een Frans cavaleriekorps, dat met zware verliezen werd verdreven. De relatieve rust van 17 oktober was echter slechts de stilte voor de storm.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Beslissing

Op 18 oktober 1813 waren Napoleons troepen teruggedreven tot een ring rond Leipzig. Op die ochtend lanceerden de geallieerden een grote aanval aan alle kanten van het front. In de negen uur die daarop volgden werd de Slag bij Leipzig en de Franse ondergang beslist. Hoewel de Fransen dapper stand hielden waren zij niet opgewassen tegen de geallieerde overmacht en de troepen onder leiding van de Russische generaal Barclay de Tolly boekten steeds meer terreinwinst. De Zweden, Oostenrijkers en Pruisen veroverden allen enkele dorpjes op het Franse leger en nadat 5.400 Saksen waren overgelopen van Napoleon naar de coalitietroepen zag de Franse keizer in dat de situatie hopeloos was. Zijn leger was bijna omsingeld rondom Leipzig en de keizer besefte zich dat hij nu nog een veilige aftocht kon forceren.

Napoleon trekt terug.

Hij gaf daarom in de nacht van 18 op 19 oktober het bevel tot terugtrekking. Deze Franse aftocht verliep in eerste instantie soepel en de coalitietroepen hadden door de felle tegenstand van de Franse achterhoede niet door dat de Fransen ervandoor gingen. In de middag van de 19e werd echter door miscommunicatie per ongeluk de laatste brug over de Elster opgeblazen, waardoor deze achterhoede van 40.000 man vast kwam te zitten in Leipzig. Een deel van de troepen koos ervoor de rivier over te zwemmen, waarbij de Poolse maarschalk Józef Poniatowski, die met zijn troepen de aftocht moest dekken, verdronk. De rest gaf zich over.

Napoleon verbannen naar Elba

Uiteindelijk sneuvelden er zo’n 38.000 Franse troepen, terwijl er aan de geallieerde kant 54.000 soldaten om het leven kwamen. Napoleon vluchtte na de slag terug naar Frankrijk, op de hielen gezeten door het geallieerde leger. Zij veroverden eind maart 1814 Parijs, waarna Napoleon werd verbannen naar Elba.

Het monument ter nagedachtenis aan de Slag bij Leipzig

Grootste monument van Europa

De slag bij Leipzig was enorm. Omdat er zo veel soldaten uit zo veel landen meevochten, werd de slag ook wel de ‘Volkerenslag’ genoemd. Bij elkaar vochten zo’n 600.000 soldaten mee. Daarmee was de Slag bij Leipzig veel groter dan de Slag bij Waterloo die anderhalf jaar later zou plaatsvinden. De Slag bij Leipzig zou tot de Eerste Wereldoorlog tot een van de grootste veldslagen ooit blijven horen. Honderd jaar na dato verrees een daarom een bijpassend gigantisch monument, vlakbij de plek waar de commandopost van Napoleon stond. Passend bij de tijd waarin het monument werd gebouwd bestaat het uit een herdenkingsplek voor de gesneuvelden en een hal van eer met vier enorme figuren. Er is ook een tentoonstelling over de bouw van het complex. De ‘Volkerenschlachtdenkmal’ heeft een bezoekersplatform op 91 meter hoogte. Het biedt een geweldig uitzicht op de omgeving en Leipzig. In 1913 werd ook de St. Alexi gedachteniskerk ingewijd. Deze orthodoxe kerk herdenkt de 22.000 Russische soldaten die sneuvelden in de slag bij Leipzig.