Stapel en fraude in de wetenschap
Gisteren verscheen een tussenrapport van de onderzoekscommissie van de Universiteit van Tilburg naar de fraude van prof. dr. Diederik Stapel. Hij vervalste acht jaar lang allerlei data die in de meest vooraanstaande tijdschriften werden gepubliceerd. De mediagenieke en ogenschijnlijk zeer succesvolle Stapel bedroog tientallen collega’s die nu nog maar moeten zien in hoeverre hun carrière naar de knoppen is.
Diederik Alexander Stapel werd op 19 oktober 1966 geboren in Oegstgeest. Hij studeerde psychologie en communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). In 1991 studeerde hij cum laude af in beide disciplines. Na zijn studie was hij onder andere verbonden aan de University of Chicago en de University of Michigan. Daarnaast was hij werkzaam als consultant. Na zes jaar keerde hij terug naar de UvA als promovendus in de sociale psychologie. Hij promoveerde in 1997. De Nederlandse Koninklijke Academie voor Wetenschappen (KNAW) stelde hem na zijn promotie aan als Academiewetenschapper voor een periode van vijf jaar. Hij ontving in 1998 tevens de Jos Jaspers Award.
Prijzen
Twee jaar later werd hij benoemd tot Hoogleraar cognitieve Sociale Psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na zes jaar vertrok hij naar Tilburg. Gedurende zijn wetenschappelijke carrière publiceerde Stapel ruim 200 artikelen in vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften. Daarnaast redigeerde hij diverse boeken en was redacteur van een aantal vooraanstaande internationale tijdschriften. Hij won bovendien enige prijzen voor zijn onderzoek: De Early Career Award van de Society for Personality and Social Psychology (2007) en de Career Trajectory Award van de Society for Experimental Social Psychology (2009). Hij werd dan ook beschouwd als de meest vooraanstaande psycholoog van Nederland. Tot hij in opspraak kwam in september 2011 wegens het vervalsen van onderzoekgegevens.
Fraude aan het licht
Eind augustus meldden naaste collega’s van de onderzoeksgroep van de hoogleraar zich bij de rector magnificus van de universiteit. Nadat Stapel een week later toegaf dat niet alle data in zijn onderzoeken klopten, werd hij op non-actief gezet door de universiteit. Een commissie onder leiding van Willem Levelt werd belast met het onderzoek Diederik Stapel. Dit rapport werd gisteren gepresenteerd. Levelt, voorzitter van de commissie Levelt, vertelde hier gisteren over: “De commissie is van de ene in de andere verbazing gevallen. De omvang is enorm. Het persoonlijk leed dat hij heeft aangericht. Jonge mensen die aan hem waren toevertrouwd heeft hij misbruikt.” Hij deed net alsof hij onderzoek ging doen, schakelde mensen in, maakte afspraken, stopte alle papieren in de auto, en ging rondjes rijden. Thuis vulde hij alle formulieren in. Stapel maakte zijn studenten wijs dat hij daar wel geweest was en onderzoek had gedaan. Niemand mocht daar bij zijn. Hij claimde zelf de bijzondere contacten en beschermde ze zorgvuldig af.
Wetenschap schoot tekort
“Ten eerste was het slim in elkaar gestoken. Analyses waren prima. De vragen bleken precies goed gesteld. Men geloofde in hem. Dat is één van de redenen dat hij het zo lang heeft vol gehouden. Iedereen liep achter hem aan”, zo geeft Robbert Dijkgraaf aan. “De directe wetenschap heeft niet kritisch genoeg naar hem en zijn onderzoeken gekeken. Onderzoeken zijn niet nagedaan. De hele wetenschap in Nederland, maar ook ikzelf, heeft hier tekort geschoten”, aldus Dijkgraaf, president van de KNAW in de uitzending van De Wereld Draait Door gisteren.
Fraude in de wetenschap kwam wel vaker voor in de twintigste eeuw, zoals bij:
De vervalste egodocumenten van Hitler
De Affaire-Vermaning
Bron: Sociologie Magazine
