Uitgestorven voorlopers van de dodo

“Het is een verschrikkelijk aantal, maar eerlijk gezegd verbaast het me niets”, aldus vogelpaleontoloog Hanneke Meijer. Waar tot voor kort vooral de dodo op Mauritius werd gehanteerd als voorbeeld van een vogel die door toedoen van de mens is uitgestorven, blijkt uit nieuw paleontologisch onderzoek dat zich vanaf de 2e eeuw voor Christus al een onverwacht hoge vogelsterfte voltrok op de eilanden in de Stille Oceaan.

Tot ongeveer vierduizend jaar geleden waren de tropische eilanden in de Stille Oceaan onaangetaste, paradijselijke oorden. De komst en vestiging van de eerste mensen op eilanden zoals Hawaii en Fiji zette rond de 2e eeuw voor Christus echter een onomkeerbaar verwoestend proces in werking. Grootschalige ontbossing ten behoeve van de landbouw bracht in combinatie met overbejaging uiteindelijk onherstelbare schade toe aan de flora en fauna. Veel vogels waren net als de dodo loopvogels en hadden voorheen niets te duchten gehad van roofdieren. Dit maakte ze tot behoorlijk gemakkelijke prooien.

Paleontologen wisten al geruime tijd dat er als gevolg hiervan de nodige vogelsoorten uit waren gestorven. Verscheidene archeologische opgravingen toonden aan dat er duizenden jaren geleden op zijn minst enkele tientallen onbekende vogelsoorten op de 270 verschillende eilanden leefden, die inmiddels namen als ‘nene-nui’ en ‘reuzen-nukupu’u’ en ‘mao-nalo’ hebben gekregen. Tot voor kort was het gebrekkige fossielenbestand niet toereikend om met zekerheid uitspraken te doen over de schaal van de vogelsterfte.

Een nieuw onderzoek, dat is gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences, baseerde zich op een nauwgezette analyse van nog bestaande vogelsoorten op 41 verschillende eilanden. Met behulp van het fossielenbestand en een wiskundig model was het onderzoeksteam vervolgens in staat vast te stellen dat er minimaal maar liefst 938 vogelsoorten zijn uitgestorven vanaf het moment dat de ‘Pacific Islands’ werden bewoond. Vanaf de 16e eeuw, met de komst van westerse ontdekkingsreizigers en kolonisten, brak uiteindelijk een tweede periode van vogelsterfte aan, als gevolg waarvan ook de dodo het moest ontgelden.

Loopvogels maakten maar liefst 33 keer meer kans om uit te sterven dan de ‘vliegende vogels’. Zo stierf naast de dodo bijvoorbeeld ook de Sylviornis uit, een fazantachtige loopvogel die dertig kilo moet hebben gewogen. Ook vogels die slechts op één eiland woonden hadden een veel grotere kans om uitgeroeid te worden. “Indien we alle andere eilanden in de Stille Oceaan meenemen in de berekeningen, evenals zeevogels en zangvogels, komt het totale aantal uitgestorven vogelsoorten vermoedelijk zelfs op 1300”, aldus Tim Blackburn, directeur van de Zoological Society of Londen. Dit betreft ongeveer tien procent van het totale aantal vogelsoorten op aarde.