Universiteiten van Leiden
De universiteit van Leiden werd door Willem van Oranje geschonken in 1575 aan de stad Leiden als beloning voor het verzet tegen de Spanjaarden tijdens de 80-jarige oorlog.
De eerste echte universiteit van de Republiek der Verenigde Nederlanden werd in 1575 opgericht. Voor die tijd ging men voor een hogere studie naar de universiteiten van Parijs (Sorbonne), Keulen, Oxford of naar één van de universiteiten in Italië, zoals Bologna. De oudste universiteit in de Nederlanden is de Katholieke Universiteit Leuven, die in 1425 door paus Martinus V werd opgericht. Nederland was toen echter nog geen onafhankelijk land. De eerste universiteit in het huidige Nederland werd opgericht door Willem van Oranje na het Leidsch Ontzet. Volgens de overlevering mochten de burgers kiezen uit: een jaar geen belasting betalen óf een universiteit.
Universiteit ingelijfd bij Pieterskerk
Op 8 februari 1575 werd de universiteit ingelijfd in de Pieterskerk. Het kreeg als motto: Libertatis Praesidium, wat 'bolwerk van vrijheid' betekent. De universiteit werd bekostigd door geconfisqueerde bezittingen van de katholieke geestelijkheid uit de abdij van Egmond, die Willem van Oranje in 1573 had laten verwoesten door de Geuzen, samen met het gelijknamige kasteel. De stichtingsbrief van de universiteit staat op naam van Filips II, die op dat moment nog formeel het gezag over de Nederlanden bezat. Hij sprak zich uit tegen de komst van de universiteit, omdat hij vreesde voor een Calvinistisch bolwerk:
'Ja dat meer is, hebbende ten selven eynde opghericht een vorm van Universiteyt in onse stadt van Leyden in Hollandt, vande welcke overmitz die openbaere professie vande Calvinistische secte ende die ghecorrumpeerde institutie anders niet te verwachten en staet, dan een schadelycke infectie over t'lichaem van t'gemeente.'
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Groei van de 'ketterse' universiteit
Pas in 1581 was Filips II in het Plakkaat van Verlatinghe vervallen van de troon. Hij vaardigde op 26 maart 1582 een plakkaat uit met de strekking dat iedereen die studeerde aan de universiteit als een ketter zou worden beschouwd. Desondanks groeide Leiden uit tot een waar kenniscentrum. De universiteit, die tot 1998 de Rijksuniversiteit Leiden heette, was eerst gevestigd in het Sint Barbara klooster en het Faliede Bagijnhof aan het Rapenburg, maar was vanaf 1581 gehuisvest in het klooster van de dominicaanse Witte Nonnen. Het gebouw doet nog steeds dienst als het Academiegebouw van de Universiteit Leiden.
Aan het einde van de 16e eeuw had de Universiteit een paar honderd studenten. Sindsdien is de universiteit flink gegroeid. Anno 2017 stonden zo'n 26.900 studenten ingeschreven bij de Universiteit Leiden, en bood de universiteit werk aan ongeveer 6.500 personeelsleden.
Leestip:
Tot ciraet, vermeerderinge ende heerlyckmaekinge der universiteyt’ – Bestuur, instellingen, personeel en financiën van de Leidse universiteit, 1575-1812
Auteur: Ronald Sluijter
ISBN: 906550754X
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €39,–
Bestel Tot ciraet, vermeerderingen ende heerlyckmaekinge der universiteyt
Afbeeldingen:
- Stoet hoogleraren op weg naar Pieterskerk vanuit het Academiegebouw. Twee hoogleraren, via Nationaal Archief
