De Bredase inwoners met hun Poolse bevrijders

Vergeten helden: Hoe Poolse soldaten hielpen bij de Nederlandse bevrijding

Als mensen aan de bevrijders van Nederland denken, wordt het Britse en Amerikaanse leger vaak als eerste genoemd. Dat Poolse soldaten een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de bevrijding van Nederland, is minder algemeen bekend. Poolse troepen hebben echter op meerdere plaatsen bikkelhard gevochten, waaronder bij Operatie Market Garden en in delen van West-Brabant.

Mislukte missie en valse beschuldigingen

De 1e Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade, opgericht in 1941 in Engeland, bestond voornamelijk uit Poolse soldaten die na de Duitse en Sovjet-Russische inval waren gevlucht. Uitgerust met zware wapens en onder leiding van generaal-majoor Stanisław Sosabowski werden zij vanaf september 1944 ingezet voor de bevrijding van Nederland tijdens Operatie Market Garden.

Op 19 september landde een deel van de brigade met zweefvliegtuigen ten noorden van de Rijn. Het was een levensgevaarlijke landing, want de Britten hadden de landingsterreinen nog niet volledig onder controle en de Poolse soldaten kwamen direct onder zwaar vuur te liggen.

Toen het andere deel van de Poolse parachutisten twee dagen later wilden landen, waren alle landingsterreinen in Duitse handen. Daar hadden de Britse generaals niet op gerekend. Noodgedwongen besloten ze daarom de parachutisten te laten landen bij het dorpje Driel. Vanuit daar moesten ze de Rijn oversteken en daar de belegerde troepen verstreken. Hier was generaal Sosabowski het niet mee eens. Hij vond het idee veel te gevaarlijk, omdat de parachutisten zonder hun wapens moesten springen en te ver van het doelwit werden gedropt.

Helaas voor Sosabowski hadden de Britten hier geen boodschap aan. Onder hevige Duitse beschietingen moesten de Poolse soldaten met kleine rubberbootjes de rivier oversteken. Dezelfde bootjes werden meerdere keren gebruikt voor de oversteek en dapper dat ze waren, gingen ze door totdat het laatste bootje lek was geschoten. Sommige soldaten verdronken of werden geraakt door de kogels, maar toch bereikte een groot deel van de soldaten de overkant.

In de avond van 24 september waagde ook het Britse leger de oversteek, maar helaas zonder goede afloop. De Duitsers wisten de oversteekplaats onder vuur te nemen en de Britse en Poolse troepen moesten zich noodgedwongen terugtrekken.
Ondanks dat generaal Sosabowski van tevoren zijn bedenkingen over de Britse plannen had, werden hij en zijn brigade als zondebok aangewezen voor het falen van de operatie. Door de hogere Britse militairen werden de Polen volkomen onterecht ervan beschuldigd dat ze niet tot vechten bereid zouden zijn.

Ruim 60 jaar later, in 2005, kreeg de Poolse brigade eindelijk de eer die ze verdienen. De Nederlandse regering besloot de 1e Onafhankelijke Poolse Parachutistenbrigade, onder leiding van generaal-majoor Stanisław Sosabowski, de Militaire Willems-Orde toe te kennen voor hun heldhaftige optreden tijdens Market Garden.

De bevrijding van Breda

De 1e Poolse Pantserdivisie werd in 1942 op initiatief van generaal Stanislaw Wladyslaw Maczek opgericht. Als de eerste moderne eenheid van de Poolse strijdkrachten leverden Maczek en zijn soldaten een belangrijke bijdrage aan de bevrijding van West- Europa. Van Normandië tot in diverse gebieden in Nederland vochten ze samen met de andere geallieerden tegen de Duitsers.

Een van generaal Maczek’s grootste successen was de bevrijding van Breda. Op 29 oktober 1944 werd de stad na hevige gevechten ingenomen door de Poolse soldaten. Ondanks de zware strijd kwam Breda bijna ongeschonden uit de strijd. Maczek had zijn soldaten namelijk de opdracht gegeven om zo min mogelijk schade te veroorzaken aan de historische stad.

De inwoners van Breda waren eerst ontzettend verbaasd toen ze hun bevrijders voor het eerst zagen. Het waren namelijk geen Britten of Amerikanen, maar Poolse soldaten die door de straten marcheerden. Maar al snel waren de Bredanaren Maczek en zijn soldaten ontzettend dankbaar dat hun stad weinig schade had geleden. Overal verschenen rood-witte bordjes in winkeletalages met de tekst ‘Wij danken de Polen’. Generaal Maczek en zijn strijders werden uitgeroepen tot ereburgers van de stad.

Veel Poolse soldaten werden ingekwartierd bij Bredase gezinnen en zijn voor de rest van hun leven in de omgeving van Breda blijven wonen. Tot op de dag van vandaag worden de Poolse soldaten herdacht om hun moed en inzet, bijvoorbeeld bij het Maczek Memorial. Hier wordt het verhaal verteld van de Poolse bijdrage aan de bevrijding van Nederland.