De Slag om de Schelde

Kort na het mislukken van Operatie Market Garden, vond de Slag om de Schelde plaats. Deze slag, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, is minder bekend dan de slag om Arnhem, maar was van groot belang voor de bevrijding van Europa. De gevechten die meer dan vijf weken duurden, kostten duizenden soldaten het leven.

Geallieerde opmars in 1944

In juni 1944 waren de geallieerden in Normandië geland op D-day. Sindsdien waren ze bezig met een snelle opmars. In september waren de geallieerden al opgerukt tot in Zuid-Nederland. Daar stokte de opmars. Operatie Market Garden, een poging om bij Arnhem en Nijmegen de rivieren over te steken en Duitsland in te trekken, liep uit op een fiasco.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Aanvoerlijnen worden te lang

Ondertussen kwamen alle voorraden van de geallieerden nog steeds uit Frankrijk. De grote haven van Antwerpen viel bijna onbeschadigd in geallieerde handen, maar was onbruikbaar omdat de Duitsers de oevers van de Westerschelde nog in handen hadden. Vanaf de Zeeuwse wal konden de Duitse kanonnen zonder veel moeite elk schip op de Westerschelde raken. En dus zaten de geallieerde opperbevelhebbers met een groot probleem. Een aanval op Duitsland zelf zou niet mogelijk zijn als alle benodigdheden voor die aanval helemaal vanuit Frankrijk moesten komen. Het zou te langzaam gaan en er was simpelweg niet genoeg benzine en vrachtwagens om al die voorraden vanuit Frankrijk te vervoeren. De geallieerden moesten ervoor zorgen dat de haven van Antwerpen bruikbaar werd. Het Canadese Eerste Leger kreeg de opdracht om de Schelde te veroveren en de vaarroute naar Antwerpen veilig te stellen. 

De situatie in Zeeland

Nadat ze de brug bij Arnhem met succes hadden verdedigd, zagen de Duitsers in dat de Scheldemonding het nieuwe doel van de geallieerden zou zijn. Ze veranderden daarom de hele provincie Zeeland in een fort. Op strategische plekken werden nieuwe verdedigingslinies aangelegd en gebieden werden onder water gezet om vijandige troepen tegen te houden. De geallieerden zouden moeten aanvallen over smalle dijken en door drassig polderlandschap, waarin aanvallende soldaten weinig bescherming hadden en tanks en andere zware voertuigen nutteloos zouden zijn. De verdedigers zouden van diezelfde dijken en polders gebruik kunnen maken om zich tot het uiterste te verdedigen. Aan de zeekant hadden de Duitsers hun beroemde Atlantikwall aangelegd.

De plannen van het Canadese Eerste Leger

De Canadese generaals lieten de operatie uit vier delen bestaan. Eerst zou het gebied ten noorden van Antwerpen veroverd moeten worden, om zo de toegang tot het schiereiland Zuid-Beveland te veroveren. Daarna zou Zeeuws Vlaanderen ingenomen worden, vervolgens Noord- en Zuid-Beveland. De laatste fase zou de verovering van Walcheren zijn. 

De Slag om de Schelde

Begin oktober 1944 vielen de Canadezen aan. Meteen bleek dat het landschap in Noord-Vlaanderen en Zeeland inderdaad makkelijker te verdedigen dan aan te vallen was. De Canadese opmars verliep moeizaam en de verliezen waren hoog. De Slag om de Schelde werd voor de Canadezen de moeilijkste veldslag uit de hele Tweede Wereldoorlog. De Canadezen moesten voor bijna elk weiland van Zeeuws-Vlaanderen vechten. In die weilanden, die vaak ondergelopen waren, hadden de aanvallers nauwelijks bescherming, terwijl de Duitse soldaten vaak dekking konden zoeken achter dijken. De Duitsers verdedigden het westen van Zeeuws-Vlaanderen, het Breskens Pocket, met hand en tand en probeerden de Canadese opmars zo lang mogelijk te vertragen. De Duitsers vochten zo hard om Breskens, omdat veel troepen die al vanuit Frankrijk op de terugtocht waren, via de haven in veiligheid gebracht konden worden. Al op 11 september 1944 bombardeerde de RAF daarom het havenstadje. DAt bombardement en de zware gevechten die later volgden, kostten veel inwoners van Breskens het leven en het dorp werd -in procenten gezien- de zwaarst getroffen plaats van Nederland.

Ook naar het noorden ging de Canadese opmars traag. 13 oktober werd voor de Canadezen zelfs een 'black friday' toen een aanval bij Woensdrecht uitliep op een bloedbad en 53 soldaten van één eenheid, de Black Watch, sneuvelden. Eenmaal aangekomen bij Zuid-Beveland werd het niet beter. De smalle toegang tot Zuid-Beveland liep over dijken waarop de Canadese tanks een makkelijk doelwit waren voor het Duitse geschut. Nadat het gebied tussen Woensdrecht en het Kanaal door Zuid-Beveland met veel moeite was veroverd, liep de aanval weer vast. Daarom werd er besloten tot een amfibische landing. Vanuit Terneuzen vielen de Canadezen over de Westerschelde over om de Duitsers die achter het kanaal in de tang te kunnen nemen. Al met al duurde het een maand om de eerste drie fases van het geallieerde plan te voltooien. Zeeuws-Vlaanderen en Noord- en Zuid-Beveland waren bevrijd, maar tegen een hoge prijs en de slag was nog niet voorbij.

Operation Infatuate, Walcheren onder water

Walcheren moest nog veroverd worden. Maar dat bleek voor de geallieerden een harde noot om te kraken. Het eiland was een van de zwaarst verdedigde gebieden van de Atlantikwall. De verdediging was zelfs zo krachtig dat de geallieerden daarom maar besloten de dijken van Walcheren te bombarderen. Ze hoopten dat de Duitsers zouden vertrekken als het eiland onder water stond. Maar de Duitsers trokken zich niet terug. Op één november vielen de geallieerde legers daarop Walcheren aan. Het eiland was voor de geallieerden alleen bereikbaar via het water of via land over de lange smalle Sloedam. Canadese troepen vielen twee dagen lang aan over de dam, maar de Duitse verdediging was zo taai dat de Canadezen nauwelijks tot halverwege de dam kwamen. Ondertussen vielen de Engelsen ook vanuit zee aan. Bij Westkapelle en Vlissingen landden commando’s, die stapje voor stapje het eiland veroverden. Maar ook hier bleek het Duitse verzet taai. Het Zeeuwse deel van de Atlantikwall was nog altijd sterk en veel soldaten sneuvelden al voordat ze voet op Walcheren hadden kunnen zetten.

Tijdens deze aanvallen kregen de geallieerden hulp van het Nederlandse verzet. Met behulp van verzetsstrijders die bekend waren op de droogvallende gebieden aan weerszijden van de Sloedam, konden kleine groepjes soldaten door de schorren en slikken oprukken tot achter de Duitse stellingen en een doorbraak forceren. Via geheime radiozenders brachten Zeeuwse verzetsstrijders de geallieerden op de hoogte van Duitse posities op het eiland. Toch kregen de geallieerden langzaam voet aan de grond en op acht november gaven de laatste Duitse soldaten op het eiland zich over.

Nasleep

Het bericht van de Duitse overgave op Walcheren werd meteen doorgegeven naar de hoogste geallieerde bevelhebbers. Al voordat de allerlaatste Duitse soldaten hun wapens hadden ingeleverd, voeren de eerste geallieerde schepen de Westerschelde op om zeemijnen op te ruimen. Op 28 november legde het eerste geallieerde vrachtschip veilig aan in de haven van Antwerpen. De geallieerde opperbevelhebber Eisenhower zou later zeggen dat op dat moment het einde van de oorlog in zicht kwam.

De overwinning kwam echter met een hoge prijs. Grote delen van Zeeland lagen in puin en waren ondergelopen en De oorlog duurde echter nog maanden en in die maanden werd duidelijk hoe belangrijk de Antwerpse haven was. Nadat de geallieerden de haven in gebruik hadden genomen, vuurden de Duitsers grote aantallen V1 en V2-raketten op de stad af in een poging de haven te vernietigen danwel dusdanig te beschadigen dat die onbruikbaar zou zijn. De meer dan drieduizend raketten die op de havenstad werden afgevuurd kostten duizenden Antwerpse burgers het leven. In de winter van 1944 en 1945 deden de Duitsers met het Ardennenoffensief een ultieme poging om Antwerpen te heroveren.