Geschiedenis Magazine nr 6 van 2023

Abonnees ontvangen dit nummer omstreeks 31 augustus.
Dit nummer van Geschiedenis Magazine niet missen, maar nog geen abonnee? Meld je aan vóór donderdag 31 augustus, dan krijg je dit nummer ook thuisgestuurd!

JA GRAAG IK GEEF GESCHIEDENIS MAGAZINE CADEAU

Romeinse keizers konden (soms) best tegen kritiek

Olivier Hekster
Romeinse keizers omringden zich met senatoren, familieleden en gunstelingen. Ze hadden zo’n entourage nodig: ter ondersteuning van alle pracht en praal. Om de troonsopvolging te waarborgen. Om bestuurlijke en militaire taken te vervullen. We hebben meestal wat minder aandacht voor een andere groep mensen rondom de keizers: de leermeesters die hen adviseerden. Keizerkenner Olivier Hekster richt de focus op deze denkers, vrome mannen en onderwijzers. Ze mochten soms kritiek leveren, maar dat kón hun de kop kosten.

Katten gingen al viral in de 19de eeuw

Hanneke Ronnes
Kattenfilmpjes op Instagram of YouTube, mensen zijn er niet van weg te slaan. Zoiets is al eerder voorgekomen: rond 1900 werden krantenlezers heel vaak getrakteerd op verhaaltjes over een kat in de boom. Vaste ingrediënten zijn een klaaglijk miauwende poes die op grote hoogte vast zit en niet meer naar beneden durft, en omstanders die alles in het werk zetten om de kat naar beneden te krijgen maar halverwege de reddingsoperatie merken dat de kat op eigen kracht afdaalt. Sinds die tijd zijn katten hier en elders geliefde huisdieren, maar de tijd dat ze ongestraft konden worden mishandeld, was toen nog niet eens zo lang voorbij.

Hoe margarine de consument veroverde

Jan Brauer
Het vrolijke en ietwat kittige stadse Blue Band meisje was een begrip in Nederland. Dit reclame-icoon ontstond in Engeland en werd in 1923 gelanceerd in Nederland. De achtergrond was de slepende en felle concurrentiestrijd tussen de internationale boter- en margarinehandelaren Sam van den Bergh en Arnold Jurgens Hzn, beiden uit Oss. Halverwege de 19de eeuw konden de fabrieken nauwelijks voldoen aan de groeiende vraag naar verpakte boter en werd er gezocht naar een alternatief: goedkopere en houdbaardere kunstboter.

Spaanse Koning Filips II ging steeds failliet

Ruud Stevens
Filips II kwam in 1556 op de Spaanse troon. Hij erfde een machtig wereldrijk van zijn vader Karel V, en hij kon beschikken over enorme inkomsten: de vele zilvervloten uit de Amerikaanse koloniën, de belastingen die het rijke Castilië opbracht, én leningen. Hij erfde echter ook de financiële gevolgen van de vele oorlogen die Karel had gevoerd tegen bijvoorbeeld Frankrijk en de Turkse sultan. Zelf ging Filips door op die weg, en met een jaar of tien stuurde hij zijn legers ook naar de opstandige Lage Landen. Geen wonder dat Spanje in de 16de eeuw vier keer failliet ging.

De tragische dood van vergeten stadhouder Johan Willem Friso

Ronald de Graaf
Johan Willem Friso, prins van Oranje en stadhouder van Friesland en Groningen is in de Nederlandse geschiedschrijving een beetje een vergeten figuur. Hij verdronk door een stom ongeluk op 14 juli 1711, toen hij het Hollands Diep overstak op weg naar Den Haag. Friso was pas drieëntwintig jaar, zijn vrouw verwachtte hun tweede kind. Wat zijn verdrinkingsdood behalve tragisch ook absurd maakte, was dat Friso als generaal al talloze belegeringen en grote veldslagen had overleefd. Geschiedenis Magazine belicht het leven van Friso, van wie koning Willem Alexander in directe lijn afstamt.

Wereldwonder: het mausoleum van Halicarnassus

Martijn Icks
Mausolus is niet zo’n bekende naam. Toch is het praalgraf van de provinciebestuurder uit de 4de eeuw v.Chr. in Halicarnassus (het huidige Turkije) een van de klassieke wereldwonderen. Ons woord mausoleum is daar van afgeleid. Wie was hij en waarom had hij zo’n uitbundig graf?

Het doodgezwegen Kamp Erika WOII

Bart Lankester
Kamp Erika bij Ommen was een van de vijf Duitse concentratiekampen in Nederland. De Nederlandse bewakers in Erika gingen zich stelselmatig te buiten aan geweld, sadisme en vernedering. Hester den Boer achterhaalde het oorlogsverhaal van haar grootvader, die dit wrede gedrag aan den lijve ondervonden had maar er altijd over zweeg. Net als veel andere mensen die er gezeten hadden of in de buurt woonden. Hester den Boer onderzocht de complexe geschiedenis en sprak met slachtoffers én daders (en hun familie).

Heksenvervolgingen cultureel ‘virus’?

Steije Hofhuis
Eind 16de eeuw brak er in de buurt van Trier een hevige heksenjacht uit, die zich naar omliggende plaatsen verspreidde. Sommige dorpen bleven ontvolkt achter, alsof er een dodelijke epidemie was rondgegaan. Die term ‘epidemie’ is niet lukraak gekozen. Historici hebben lang over de heksenvervolgingen geschreven alsof ze het over een besmettelijke ziekte hadden. Dat lijkt louter beeldspraak, maar zit daar niet toch meer in? Is de verspreiding van de heksenvervolgingen te beschouwen als een cultureel ‘virus’?

Onmisbaar middeleeuws heiligenboek

Marcel Hulspas
Welk boek had in de 13e eeuw bijna net zo veel gezag als de Bijbel, en werd even goed gelezen? Dat is de Legenda Aurea (Gouden legende) van de Italiaanse schrijver Jacobus van Voragine. Hij bracht enorm veel verhalen bij elkaar over Jezus, Maria en de apostelen maar vooral over de pakweg tweehonderd belangrijkste heiligen die op dat moment door de katholieke kerk werden vereerd. Wie ze waren, hoe ze leefden en stierven, welke attributen met hen verbonden zijn. Het boek is onmisbaar voor kunsthistorici. Je hebt het bijvoorbeeld nodig om het werk van Jheronimus Bosch begrijpen.

De krankzinnige ‘uitvinder' van de brandstofloze motor

Igor Stuifzand
Op 1 november 1934 verkondigde Johannes Wardenier tijdens een persbijeenkomst in het stadhuis van Wolvega te werken aan een revolutionaire motor, waarvoor geen benzine of andere brandstof nodig was. De fabriek zou in Wolvega komen en industriestad Eindhoven gaan evenaren. Wardenier geloofde misschien in zijn eigen fantasie. Maar waarom geloofden andere mensen hem?

Elzas-Lotharingen: eeuwenlang een geopolitieke brandhaard

Ivo van de Wijdeven
Eeuwenlang streden Duitse en Franse machthebbers om de Elzas en Lotharingen. Vooral in de 19de en 20ste eeuw ging dit gepaard met bloedvergieten. Het gebied was strategisch gelegen én rijk aan grondstoffen, maar beide landen claimden het bovendien als ‘eigen’. Dit gaat terug op het rijk van Karel de Grote, legt Ivo van de Wijdeven uit.

De paus die moordde… én gedichten maakte

Roald Dijkstra
Damasus werd in het jaar 366 gekozen tot bisschop van Rome. In die tijd werd er binnen de kerk fel gestreden over de juiste geloofsleer. De tegenstander van Damasus had andere opvattingen dan hij, en hun strijd maakte een enorme haat los. Het bleef niet bij lastercampagnes; tijdens de gewelddadigheden die uitbraken na de verkiezing, vielen vele doden. Aanstichter Damasus besefte wel heel goed dat hij daarna weer in de gunst van het publiek moest komen. Lees in het volgende nummer van Geschiedenis Magazine hoe inventief hij dat aanpakte.

Einde Ottomaanse Rijk – 100 jaar Republiek Turkije

Joost Vermeulen
In oktober van 1923 riep Mustafa Kemal Pasja de Turkse Republiek uit. Hier was in korte tijd heel wat aan voorafgegaan. Het eeuwenoude Ottomaanse rijk was onherroepelijk ontmanteld en de machtsverhoudingen in de regio waren opnieuw gedefinieerd. Er was na de Eerste Wereldoorlog druk internationaal overleg geweest en opnieuw oorlog gevoerd voordat Turkije ontstond. We zetten de complexe ontwikkelingen helder op een rij.

Roddels over keizerin Theodora 6e eeuw

Frank Tang
Theodora I, de vrouw van keizer Justinianus die in de 6de eeuw regeerde over het Byzantijnse rijk, was een wellustige en slechte vrouw die zich onbetamelijk gedroeg. Tenminste, als we haar tijdgenoot, geschiedschrijver Procopius, moeten geloven. Hij roddelde naar hartenlust in een boekwerk over het vorstenpaar dat eeuwen na zijn dood pas opdook. Sindsdien heeft het deskundigen en gewone lezers gefascineerd. Maar wat wilde hij er eigenlijk mee bereiken?

Wilt u dit nummer nabestellen?
Of direct een abonnement nemen?
Of dit nummer in de winkel kopen?