Slag bij Hattin: het einde van het Koninkrijk Jeruzalem

Saladin dankt zijn bijnaam ‘Gesel van de kruisvaarders’ aan enkele grote overwinningen op de kruisridders. De grootste van deze overwinningen vond plaats op 4 juli 1187 in de Slag bij Hattin, waar hij het grootste kruisvaardersleger tot dan toe wegvaagde. Deze christelijke nederlaag leidde uiteindelijk tot de val van het Koninkrijk Jeruzalem.

Het Koninkrijk Jeruzalem werd in 1099 gesticht na de Eerste Kruistocht. Hoewel het in eerste instantie slechts een losse verzameling van steden en dorpen was, die veroverd waren tijdens de kruistocht, omvatte het koninkrijk op het hoogtepunt van haar macht in de 12e eeuw grote delen van het huidige Israël, Libanon en Jordanië.

Verdeeldheid in het Koninkrijk Jeruzalem

De Slag bij Hattin vond plaats in een periode van grote interne verdeeldheid in het Koninkrijk Jeruzalem. Na de dood van de jonge koning Boudewijn V (1177-1186) ontstond er verwarring over zijn opvolger. Tijdens deze verwarring grepen Guy de Lusignan en zijn vrouw Sybilla de troon. Sybilla was de zuster van de vorige koning Boudewijn IV en de moeder van koning Boudewijn V. Boudewijn IV had voor zijn dood echter graaf Raymond III van Tripoli als regent voor Boudewijn V aangewezen en bepaald dat Raymond aan de macht zou blijven tot er een nieuwe koning werd gekozen. De machtsgreep van Guy de Lusignan zorgde voor grote vijandigheid tussen de nieuwe koning en graaf Raymond.

Saladin

In deze tijd van christelijke verdeeldheid waren de islamitische gebieden om de kruisvaardersstaat heen voor het eerst onder het gezag van één heerser. Saladin, eerst vizier van Egypte, had zijn invloed uitgebreid tot Syrië, waardoor zijn gebieden het koninkrijk Jeruzalem omringden. Een eerste invasie van Jeruzalem mislukte echter, toen hij op 25 november 1177 vernietigend werd verslagen door de kruisvaarders bij de Slag bij Montgisard.

Toenemende spanningen

Deze nederlaag leidde tot een onwennig vredesakkoord tussen beide partijen. In de jaren ’80 van de 12e eeuw namen de spanningen tussen de kruisvaarders en Saladin echter toe. De grootste schuldige hieraan was Reinoud van Châtillon, vorst van Antiochië, die verschillende moslimskaravanen aanviel en zich zelfs waagde aan een mislukte invasie van de heilige plaatsen Mekka en Medina. Dit leidde, samen met een schermutseling tussen troepen van graaf Raymond en Saladin, in juni 1187 tot openlijke vijandelijkheden tussen beide partijen.

Beleg van Tiberias

Saladin belegerde eind juni met 30.000 man de stad Tiberias, die behoorde tot de gebieden van graaf Raymond. Om hem te weerstaan verzamelde koning Guy een leger van 20.000 man, het grootste kruisvaardersleger tot dan toe. Het Beleg van Tiberias was echter een afleidingsmanoeuvre van Saladin, die de kruisvaarders bij hun waterbronnen bij Zippori wilde weglokken. Ondanks tegenspraak van graaf Raymond, die door de dreiging van de moslims weer samenwerkte met de koning en bereid was zijn eigen fort bij Tiberias op te geven, trapte Guy de Lusignan in Saladins valstrik.

Omsingeling

Om bij Tiberias te komen moest het leger van de kruisvaarders een woestijngebied van zo’n 24 kilometer oversteken. Het eerste gedeelte van de tocht naar de bronnen van Turan verliep voorspoedig, maar tijdens de laatste 14 kilometer werden de kruisvaarders voortdurend aangevallen door de troepen van Saladin. Hij liet zijn soldaten uiteindelijk het kruisvaardersleger omsingelen en sneed de terugtocht naar Turan af.

De Horens van Hattin

Door de continue aanvallen werd de achterhoede van het leger van de kruisvaarders, die gevormd werd door de militaire ordes van de Tempeliers en de Hospitaalridders, uiteindelijk gedwongen om te stoppen met de tocht en slag te leveren. Koning Guy negeerde de smeekbeden van zijn onderbevelhebbers om uit de omsingeling te breken richting het meer van Galilea. In tegenstelling tot wat zijn generaals wilden besloot hij, omsingeld door de moslims, zijn kamp op te slaan bij de Hoorns van Hattin, twee rotsachtige heuvels in de woestijn. Hier brachten de uitgedroogde kruisvaarders een zware nacht door en werden zij wakker door de rook van brandend struikgewas. De troepen van Saladin hadden de bossages in brand gestoken en door de rook in de lucht werd de dorst van de kruisvaarders alleen maar erger.

Vernietiging van het kruisvaardersleger

Op 4 juli 1187 vond de het laatste gedeelte van de Slag bij Hattin plaats. De kruisvaarders werden steeds verder teruggedrongen naar de twee heuvels en deden er alles aan om de tent van koning Guy te verdedigen. De troepen van Saladin lieten graaf Raymond met zijn cavalerie na een charge uit de omsingeling, waarna hem, afgesneden van het leger, niets anders restte dan op de vlucht te slaan. Nadat een groot deel van de infanterie van de kruisvaarders deserteerde en de paarden van de ridders door boogschutters werden gedood, zag koning Guy geen andere optie dan zich over te geven aan Saladin. Saladin behandelde de koning zeer hoffelijk, maar onthoofde persoonlijk Reinoud van Châtillon, die hij verantwoordelijk hield voor de vijandelijkheden. Alle ridders van de Tempeliers en Hospitaalridders werden gedood en de rest van de kruisvaarders werd als slaven weggevoerd.

Verovering van Jeruzalem

Precieze aantallen van de slachtoffers zijn niet bekend, maar het is zeker dat het kruisvaardersleger werd vernietigd bij Hattin. Hierdoor konden de kruisvaarders hun steden in Palestina niet langer verdedigen, waarna Akko, Nablus, Jaffa, Sidon, Beiroet en Ascalon snel werden veroverd door Saladin. Jeruzalem viel op 2 oktober 1187. Het nieuws van de slag leidde in Europa tot groot verdriet en ontzetting en was de aanzet voor de Derde Kruistocht (1189-1192), die geleid werd door de koningen Filips II van Frankrijk, Richard Leeuwenhart van Engeland en de Heilige Roomse Keizer Frederik Barbarossa.