Van Nellefabriek op werelderfgoedlijst
De Van Nelle Ontwerpfabriek laat zien hoe je monumenten kunt bewaren door ze levend te houden voor volgende generaties. Aan het gebouw zijn de nodige aanpassingen gedaan, maar de geest van weleer leeft voort
Aldus Minister van Cultuur Jet Bussemaker over het voormalig Van Nelle fabriekscomplex, dat nog steeds in gebruik is en op 28 januari 2013 werd voorgedragen voor de werelderfgoedlijst van Unesco. Op zaterdag 21 juni 2014 heeft het werelderfgoedcomité besloten de fabriek toe te voegen aan de lijst.
Het Nieuwe Bouwen
Van Nelle, een shag-, sigaretten-, koffie- en theefabriek te Rotterdam, had begin 20e eeuw een nieuw fabriekspand nodig. In 1916 kocht fabrikant Kees van der Leeuw daarom een stuk grond aan de Schie en vroeg architecten Leendert van der Vlugt en Michiel Brinkman en ontwerper Willem Gispen mee te werken aan het nieuwe fabriekscomplex. Van der Leeuw wilde zijn fabriek laten bouwen volgens het ‘Nieuwe Bouwen’: een stijl waarbij overbodige versiersels zijn weggelaten en pure vormen centraal staan.
Vooruitstrevende ideeën
Van der Leeuw had voor die tijd vooruitstrevende ideeën over arbeidsomstandigheden. Hij wilde een transparante, ruime en lichte fabriek met faciliteiten om het werk zo aangenaam mogelijk te maken. Zo waren er in het bedrijf douches en werden buiten sportvelden aangelegd. Wegens een langlopend conflict met de gemeente Rotterdam over de bouwgrond werd pas in 1924 begonnen met de bouwwerkzaamheden. In 1928 waren de tabaksfabrieken gereed en een jaar later ook het ketelhuis en het kantoorgebouw. Tot 1933 werd er nog gebouwd aan de omliggende panden, zoals de huizen voor directieleden.
Tweede Wereldoorlog
In de Tweede Wereldoorlog werd Rotterdam zwaar getroffen door bombardementen, maar de fabriek overleefde het geweld. Wel lag de productie in de fabriek tijdelijk stil. Na de bevrijding ging de familie Van der Leeuw zich inzetten voor de wederopbouw in Rotterdam en trokken ze zich terug uit de firma. In 1954 werd Van Nelle een naamloze vennootschap. Het bedrijf produceerde nog zelfstandig tot Douwe Egberts het overnam in 1989. De Van Nellefabriek had toen al een monumentstatus. In 1998 startte een renovatieplan van een enthousiaste groep ontwikkelaars, die er een flexibel bedrijvenpand van maakten.
De Van Nellefabriek nu
Sindsdien heet de fabriek ‘De Van Nelle Ontwerpfabriek’ en biedt het plaats aan zo'n 80 bedrijven met creatieve ambities. Volgens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed is de fabriek “architectonisch bijzonder en technologisch zeer hoogstaand”, waardoor het een plaats verdient op de werelderfgoedlijst.
