200 jaar Koninkrijk Nederland

Vanaf november 2013 worden er in Nederland vijf nationale evenementen en één Caribisch evenement georganiseerd ter ere van de viering van ‘200 jaar Koninkrijk Nederland’. De festiviteiten zullen duren tot 2015, precies twee eeuwen na de officiële inhuldiging van Willem I tot Koning der Nederlanden op 21 september 1815. Een overzicht van 200 jaar geschiedenis van het Koninkrijk Nederland.

De geschiedenis van het Koninkrijk Nederland begint tegen het einde van 1813 toen de Franse troepen van Napoleon zich langzaam uit de Lage Landen terugtrokken. De Nederlandse provincies maakten van dit machtsvacuüm gebruik om hun onafhankelijkheid weer op te eisen, wat resulteerde in de proclamatie van het Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden. Er werd gekozen voor een constitutionele monarchie als staatsvorm en op 20 november 1813 werd Prins van Oranje Willem Frederik in Scheveningen uitgeroepen tot Soeverein Vorst der Nederlanden.

Koninkrijk der Verenigde Nederlanden

Aanvankelijk bestond het nieuwe koninkrijk enkel uit de Noordelijke Nederlanden, maar na de Honderd Dagen van Napoleon besloten de grote Europese mogendheden in 1814 om het noorden van Frankrijk nog steviger in te bufferen door ook de Zuidelijke Nederlanden toe te voegen. Deze samenvoeging van België en Nederland, de zogeheten réunion intime et complète, vond grotendeels plaats in 1814, waarna Willem I in maart van 1815 officieel de titel Koning der Nederlanden mocht aanvaarden. Hij deed dit met de historische woorden: "Ons gemeene Vaderland is gered: De oude tyden zullen weldra herleeven".

Belgische revolutie

In de volledige overtuiging dat hij het land er na de periode Napoleontische overheersing weer bovenop zou krijgen, begon Willem I voortvarend aan zijn regeerperiode. Zo investeerde hij in de wederopbouw van de zuidelijke industrie en probeerde hij de noordelijke handel weer een impuls te geven met de oprichting van de Nederlandsche Handel-Maatschappij in 1824. Zijn autocratische aanpak werd Willem I echter niet door iedereen in dank afgenomen. Zo kwamen de Belgen mede door de taaldwang in 1830 in opstand tegen zijn bewind. Willem I bleef zich nog lange tijd verzetten tegen de Belgische Revolutie, maar werd in 1839 toch gedwongen de onafhankelijkheid van België te accepteren.

Grondwetsherziening van 1848

Johan Rudolf Thorbecke

In 1848 vond de volgende grote politieke verschuiving plaats toen een commissie onder leiding van de liberaal Johan Thorbecke in opdracht van koning Willem II een nieuwe grondwet opstelde. Deze herziening zou uiteindelijk de basis gaan vormen voor het hedendaagse stelsel van de parlementaire democratie. Zo resulteerde de introductie van de ministeriële verantwoordelijkheid in een belangrijke verschuiving van de macht van de koning naar de Staten-Generaal en werden de vrijheid van meningsuiting, onderwijs, vereniging en drukpers vastgelegd in de grondwet. Bovendien kwamen er nu voor het eerst rechtstreekse verkiezingen voor de Tweede Kamer.

Pacificatie van 1917

Gedurende de tweede helft van de 19e eeuw begon de politiek een steeds grotere rol te spelen in het dagelijkse leven. Zo raakte de bevolking langzaam verdeeld over een aantal politieke stromingen, waaronder de liberalen, de socialisten en de confessionelen. Lange tijd waren de aanhangers van deze richtingen hevig verdeeld over politieke vraagstukken als de uitbreiding van het kiesrecht, de scholenstrijd en de sociale kwestie. Pas met de Pacificatie van 1917 kwam er een definitieve oplossing. De leiders van de politieke ‘zuilen’ gingen akkoord met de invoering van het algemeen kiesrecht in ruil voor overheidssteun aan het bijzonder onderwijs.

Volkenbond

Na de afscheiding van België in 1839 moest het Koninkrijk Nederland definitief genoegen nemen met een rol als kleine Europese mogendheid. In het kader van deze bescheiden positie hield Nederland er gedurende de rest van de 19e eeuw dan ook een strikte neutraliteitspolitiek op na. De eeuwwisseling bracht hier geen verandering in en na de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog verklaarde Nederland zich in 1914 dan ook wederom neutraal. Wel bleek het Koninkrijk bereid om deel te nemen aan internationale initiatieven ter bevordering van de wereldvrede. Zo groeide Den Haag uit tot de Vredesstad en nam Nederland deel aan de Volkenbond, die bedoeld was om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen.

Tweede Wereldoorlog

De Duitse invasie van Nederland op 10 mei 1940 bracht echter een abrupt einde aan de vrede in het Koninkrijk. Na slechts vijf dagen vechten en een verwoestend bombardement op Rotterdam zag het Nederlandse leger zich op 15 mei 1940 genoodzaakt te capituleren. Er volgde een Duitse bezetting die vijf jaar duurde, waarbij het bestuur van Nederland in handen viel van Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart . Gedurende deze periode werd het leven voor de Nederlandse bevolking steeds zwaarder, met als dieptepunt de Hongerwinter van ‘44/’45 . De verlossing van de bezetting kwam pas in de lente van 1945 met de bevrijding van Nederland door de Geallieerden.

Wederopbouw

De eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog lag de nadruk in het Koninkrijk vooral op de economische wederopbouw. Zo werd er onder premier ‘Vadertje Drees’ flink geïnvesteerd in de stimulering van de export en de oprichting van een sociaal zekerheidsstelsel, dat de basis zou gaan vormen voor de huidige welvaartsstaat. Om dit alles te kunnen bekostigen moest het Koninkrijk Marshallhulp aanvragen bij de Amerikanen, met als gevolg het einde van de Nederlandse neutraliteitspolitiek.

Dekolonisatie

Willem Drees

Binnen de context van de Koude Oorlog trad het land in 1949 namelijk toe tot de NAVO en volgde in 1951 het lidmaatschap van de EGKS , de vroege voorloper van de huidige Europese Unie. Toch betekende de toegenomen Europese samenwerking niet dat Nederland altijd de internationale opinie volgde. Zo bleef het land zich met de politionele acties nog geruime tijd verzetten tegen de onafhankelijkheid van Indonesië (1949) en Nederlands-Nieuw-Guinea (1962). De afscheiding van Suriname van het Koninkrijk in 1975 daarentegen verliep wel relatief probleemloos.

Viering

In de laatste paar decennia ligt de politieke focus in het Koninkrijk met name op verdere Europese samenwerking. Zo stelde Nederland op 26 maart 1995 met de inwerkingtreding van het Schengenverdrag de grenzen open en behoorde het land in 2002 tot de eerste invoerders van de gezamenlijke Europese munt: de Euro. Toch is het land ondanks deze verregaande samenwerking haar eigen identiteit nog lang niet kwijtgeraakt. Om dit te vieren wordt er dit jaar uitgebreid stilgestaan bij de inmiddels al 200 jaar tellende geschiedenis van het Nederlands Koninkrijk.