Geschiedenis van het Haagse Vredespaleis
Ban Ki-Moon heeft Den Haag gisteren gefeliciteerd met het 100-jarig bestaan van het Vredespaleis dit jaar. Volgens de secretaris-generaal van de VN heeft de stad dankzij dit imposante bouwwerk wereldwijd een imago opgebouwd als een ‘baken van het internationaal recht’. Het Vredespaleis werd in 1913 voltooid en moest ervoor zorgen dat de wereld niet langer geteisterd zou worden door oorlogen.
In de tweede helft van de 19e eeuw verwierf de internationale vredesbeweging steeds meer aanhangers. Door de opkomst van effectievere wapens en de toename van het aantal slachtoffers had het krijgstoneel namelijk haar heroïsche imago verloren. Met name de massale media-aandacht voor de gruwelen van de Frans-Duitse oorlog van 1871 droeg sterk bij aan deze ontwikkeling. Tegen het einde van de eeuw waren er in Europa en Amerika dan ook honderden vredesorganisaties met gezamenlijk enkele miljoenen leden.
Nicolaas II
Eén van de meest prominente pacifisten was Nicolaas II, de tsaar van het Russische rijk. Op 24 augustus 1898 stuurde hij persoonlijk een brief aan alle belangrijke regeringsleiders ter wereld met daarin de oproep deel te nemen aan een internationale conferentie over vrede en ontwapening. ‘Praten zou beter zijn voor de vooruitgang van de mensheid dan vijandschap zaaien’, zo stelde Nicolaas in zijn brief. Aanvankelijk bestond er veel scepsis over de oproep, maar nadat de Amerikaanse president William McKinley positief reageerde nam de internationale belangstelling al snel toe.
Eerste Haagse Vredesconferentie
Nicolaas stelde voor om de eerste internationale vredesconferentie te organiseren in Den Haag. Vermoedelijk speelde zijn goede band met het Nederlandse koningshuis een belangrijke rol bij zijn keuze voor deze stad. Daarnaast had Den Haag al eerder grote internationale conferenties georganiseerd en stond Nederland bovendien al geruime tijd bekend als een relatief neutrale mogendheid. De Haagse Vredesconferentie van 1899 in paleis Huis ten Bosch liep dan ook uit op een groot succes. De deelnemende landen spraken onder meer af geen chemische wapens te ontwikkelen en besloten tot de oprichting van een Permanente Hof van Arbitrage.
Andrew Carnegie
Al vrij snel na de eerste vredesconferentie ontstond vervolgens het idee om het Hof van Arbitrage een passend gebouw te schenken in Den Haag. De Britse journalist William T. Stead en de Amerikaanse diplomaat Andrew White haalden daarop de Schots-Amerikaanse filantroop Andrew Carnegie over om een bedrag van 1.5 miljoen dollar (vandaag de dag bijna 40 miljoen dollar) te investeren in deze ‘tempel van de vrede’. Op diens aandringen werd er vervolgens een grote ontwerpwedstrijd opgezet, die na veel discussie uiteindelijk werd gewonnen door de Franse architect Louis M. Cordonnier.
Bouw van het Vredespaleis
Op 30 juli 1907, ten tijde van de Tweede Haagse Vredesconferentie, begon men vervolgens met de bouw van het Vredespaleis. De eerste steen werd gelegd door Baron de Nedilow, de Russische voorzitter van de conferentie. Met een zilveren metseltroffel sloeg hij de hoeksteen driemaal aan uit naam van Nicolaas II, de Nederlandse koningin Wilhelmina en de Conferentie. Vervolgens riep De Nedilow het Vredespaleis uit tot de ‘volmaakte tegenhanger’ van de Janustempel te Rome en vergeleek hij de klokkentoren van het bouwwerk met een vuurtoren, die als een lichtgevend baken de wereld de weg zou wijzen naar de vrede.
Opening
De bedoeling was dat het Vredespaleis voltooid zou zijn voor de Derde Haagse Vredesconferentie, die gepland stond voor 1915. Als gevolg van de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog in 1914 zou deze conferentie er echter nooit komen. Gelukkig was het Vredespaleis tegen die tijd al wel voltooid en op 28 augustus 1913 feestelijk geopend door koningin Wilhelmina in aanwezigheid van Andrew Carnegie.
In de daaropvolgende honderd jaar bood het Vredespaleis naast het Permanente Hof van Arbitrage ook onderdak aan de Carnegie Stichting, de Haagse Academie voor het Internationaal Recht, het Permanent Hof van Internationale Justitie en het Internationaal Gerechtshof. Hierdoor is de stad Den Haag anno 2013 uitgegroeid tot een ‘baken van het internationaal recht’, aldus VN secretaris-generaal Ban Ki Moon.
Zie voor meer informatie ook de website van het Vredespaleis.
