Yoko Ono (1933): de excentrieke kunstenares

Volgens John Lennon was ze ‘de beroemdste onbekende kunstenares ter wereld’. In de jaren ’60 en ’70 stond de Japanse avant-garde-kunstenares vooral bekend als vredesactiviste, feministe en, vanaf 1969, als de merkwaardige muze van John Lennon. Yoko Ono, door velen verantwoordelijk gehouden voor het uit elkaar drijven van The Beatles, vierde op maandag 18 februari 2013 haar tachtigste verjaardag.

Yoko Ono werd op 18 februari 1933 geboren in Tokio, maar verhuisde op tweejarige leeftijd al naar San Francisco omdat haar vader, een bankier, daar een baan had gevonden. Tot haar achttiende jaar verbleef ze met haar familie afwisselend in de Verenigde Staten en Japan. Ono volgde tijdens haar jeugd veel piano- en zanglessen. Na de Tweede Wereldoorlog vertrok ze voor een langere periode naar New York. Daar werd ze in 1953 toegelaten tot de kunstacademie.

Radicaal kunstenares

Gedurende de jaren ’50 week Yoko Ono met haar artistieke creaties af van de 'beschaafde' norm van de conventionele kunst, waardoor ze al snel als een radicaal figuur werd beschouwd. Ze mengde zich in de avantgardistische kringen van New York en trouwde in 1956 met de Japanse componist Toshi Ichiyanagi. Ono was een activiste in hart en nieren die haar maatschappijkritiek op kunstzinnige wijze probeerde te uiten. Typerend voor haar werk uit deze tijd was een controversieel ‘interactief kunstwerk’, waarbij ze het publiek uitnodigde de kleding die ze droeg te verknippen, net zolang totdat ze naakt was. Het was haar manier om te protesteren tegen materialisme dat steeds meer mensen in zijn greep kreeg.

Ontmoeting met John Lennon

Na een korte depressie aan het begin van de jaren ’60, waardoor ze tijdelijk werd opgenomen in een inrichting na het nemen van een overdosis pillen, groeide de erkenning voor haar werk. Dit had vooral te maken met haar samenwerking met de Amerikaanse jazzmuzikant en filmregisseur Anthony Cox, met wie ze in 1963, na de scheiding met Ichiyanagi, trouwde. Datzelfde jaar kreeg ze met Cox een dochter, Kyoko. Drie jaar later, op 9 november 1966, ontmoette ze John Lennon toen hij een bezoek bracht aan een galerie in Londen waar Ono een expositie hield. De wederzijdse interesse die de twee koesterden voor elkaars werk en elkaars persoonlijkheid resulteerde in een affaire. Op 20 maart 1969 trouwde het spraakmakende koppel, nadat Ono was gescheiden van Cox en ook John Lennon een punt achter zijn huwelijk met Cynthia Powell had gezet.

Samenwerking Ono en Lennon

Ono en Lennon werkten samen aan verscheidene kunst- en muziekprojecten en begonnen de experimentele Plastic Ono Band. Daarnaast baarden ze in die jaren opzien vanwege hun geweldloze activiteiten waarmee zij zich inzetten voor wereldvrede. De Bed-In for Peace in het Amsterdamse Hiltonhotel tijdens hun huwelijksreis van 25 tot 31 maart 1969 is hiervan het bekendste voorbeeld. Zij maakten toen gebruik van de aandacht die hun huwelijksreis trok om vreedzaam te protesteren tegen de oorlog in Vietnam. De internationale pers was iedere dag welkom om het pasgetrouwde stel, dat de hele tijd in bed verbleef, te bezoeken en te interviewen.

In 1975 kregen Ono en Lennon een zoon, Sean. Vijf jaar later, op 8 december 1980, werd John Lennon vermoord. Vanaf dat moment verdween Ono langzaam maar zeker van het publieke toneel. Ze trok zich een periode terug en richtte zich op het maken van muziek en kunst, voornamelijk in haar woning in het Dakota-gebouw in New York.

Herwaardering

Het afgelopen decennium vond er, met name onder jongere generaties, een herwaardering van haar werk plaats. Dit werd ingeluid door haar tentoonstelling Yes Yoko Ono in 2001. Vanaf 2009 trad Ono weer op met de Plastic Ono Band, verzorgde verscheidene internationale kunsttentoonstellingen, introduceerde een kleidinglijn voor mannen en nam een aantal CD’s op, onder andere met haar zoon Sean. Wat betreft muziek richt ze zich tegenwoordig opmerkelijk genoeg vooral op techno. Ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag gaf Ono met de Plastic Ono Band een optreden in de Volksbühne te Berlijn.