Pieter Jelles Troelstra en de ‘verkeerde foto’

Deze foto van de socialistisch leider Pieter Jelles Troelstra wordt vaak in verband gebracht met de socialistische revolutie die hij in 1918 in Nederland wilde ontketenen. Zijn oproep vond weinig navolging en ging de geschiedenisboeken in als ‘de vergissing van Troelstra’. Opvallend is echter dat de bewuste foto niet in 1918, maar al in 1912 gemaakt werd.

Op de foto is Pieter Jelles Troelstra te zien, leider van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), die met krachtige handgebaren een mensenmassa toespreekt. De afbeelding is vooral bekend geworden door veelvuldig gebruik in schoolboeken, ter illustratie van lessen over de SDAP en de kiesrechtstrijd. De foto werd voornamelijk in verband gebracht met de mislukte revolutiepoging van Troelstra in 1918. In november van dat jaar speelde Troelstra een essentiële rol bij een poging tot het uitlokken van een socialistische revolutie in Nederland. Voor hem was duidelijk dat de heersende klasse en het koningshuis hadden afgedaan, en dat de tijd rijp was voor een revolutie.

Troelstra's toespraak in de Tweede Kamer

Op 12 november 1918 hield Troelstra daarom een urenlange redevoering in de Tweede Kamer, waarbij hij benadrukte dat het nu ‘het moment was voor socialistische hervormingen’. Maar na een massale demonstratie op het malieveld, die een hulde bracht aan de monarchie en aan het vaderland, zag Troelstra in dat een socialistische revolutie er in Nederland niet zou komen. Achteraf bleek zijn toespraak in de Tweede Kamer het hoogtepunt van zijn revolutie.

Oude foto

Historicus Martijn Kleppe onderzocht de foto en kwam tot de conclusie dat deze foto in veel schoolboeken onterecht gekoppeld is aan deze ‘vergissing van Troelstra’. De bewuste foto dateert niet van 1918, maar werd zes jaar eerder al gemaakt. Op de foto zien we hoe Troelstra namens de SDAP een menigte toespreekt tijdens de zogenaamde ‘Rode Dinsdag’ op 17 september 1912. Tijdens deze massale demonstratie trokken honderden mensen de straten op om te pleiten voor het Algemeen Kiesrecht.

Overigens is de foto niet alleen in schoolboeken onterecht gekoppeld aan ‘de vergissing van Troelstra’. Tegenwoordig staat de afbeelding nog steeds op de Wikipedia-pagina over de gebeurtenis uit 1918.